การสังเคราะห์องค์ความรู้สื่อบันเทิงคดีในวิทยานิพนธ์ คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2524 – 2558

Main Article Content

สุกัญญา สมไพบูลย์

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ เพื่อศึกษาวิทยานิพนธ์ด้านสื่อบันเทิงคดีของคณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) วิเคราะห์สถานภาพและองค์ความรู้รวมทั้งประมวลผลวิจัย (2) สังเคราะห์วิธีวิทยาการวิจัย (3) เสนอแนะและพัฒนาสาระสำคัญในการทำวิทยานิพนธ์ต่อไป โดยศึกษางานวิทยานิพนธ์สื่อบันเทิงคดีตั้งแต่ปี 2524-2558 จำนวน 333 เล่ม แบ่งเป็น 9 ประเภทสื่อเรียงลำดับจากมากไปน้อยคือ ภาพยนตร์ ละครโทรทัศน์ เพลงและดนตรี สื่อผสมผสานและข้ามสื่อ การ์ตูนและแอนิเมชัน สื่อพื้นบ้านและสื่อประเพณี ละครเวที วรรณกรรม และ ละครวิทยุ ผลการวิจัยพบว่ากรอบแนวคิดทฤษฎีที่สำคัญแบ่งได้เป็น (1) แนวคิดบทบาท หน้าที่ ประโยชน์ และโครงสร้างเชิงสังคมของสื่อ (2) แนวคิดสุนทรียะ คุณลักษณะ โครงสร้าง รูปแบบและเนื้อหาของสื่อบันเทิงคดี  (3) แนวคิดการบูรณาการข้ามสื่อ สื่อใหม่ การผสมผสานและสร้างสรรค์สื่อบันเทิงคดี (4) แนวคิดเชิงวิพากษ์ของสื่อบันเทิงคดี วิธีวิทยาการวิจัยเป็นแบบวิจัยเอกสารมากที่สุด ระเบียบวิธีวิจัยจะใช้การสัมภาษณ์และการวิเคราะห์เนื้อหาและตัวบทมากที่สุด ส่วนประเด็นหลักที่พบในการวิจัยมี 8 ประเด็นคือ (1 ) ศึกษาเนื้อหาและบริบทบทบาท หน้าที่ โครงสร้างทางสังคม (2) ศึกษาองค์ประกอบและคุณลักษณะของสื่อ (3) ศึกษาการควบคุมสื่อ (4) ศึกษาเชิงพาณิชย์ธุรกิจ (5) ศึกษาศิลปิน ผู้สร้างสรรค์ (6) ศึกษาผู้รับสาร (7) ศึกษาการข้ามสื่อ และ (8) ศึกษาการสร้างสรรค์ใหม่ของนักวิจัย ข้อสรุปของผลการวิจัยจะเห็นได้ว่าในช่วงต้นของวิทยานิพนธ์จะเน้นการศึกษาโครงสร้าง บทบาท หน้าที่และการนำสื่อมาใช้ในอรรถประโยชน์ต่าง ๆ และช่วงต่อมาก็เน้นที่ศึกษาธรรมชาติของสื่อและคุณลักษณะของสื่อเองมีจำนวนมากขึ้น รวมถึงการศึกษาข้ามสื่อ และนำมาสู่การสร้างสรรค์

Article Details

ประเภทบทความ
Articles

เอกสารอ้างอิง

ภาษาไทย
กาญจนา แก้วเทพ และคณะ. (2543). สื่อเพื่อชุมชน: การประมวลองค์ความรู้. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.
กาญจนา แก้วเทพ. (2552). สื่อสารมวลชน : ทฤษฎีและแนวทางการศึกษา. กรุงเทพมหานคร: คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
กุสุมา รักษมณี. (2534). การวิเคราะห์วรรณคดีไทยตามทฤษฎีวรรณคดีสันสกฤต, (พิมพ์ครั้งที่ 2).กรุงเทพมหานคร: ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร.
กำจร สุนพงษ์ศรี. (2559). สุนทรียศาสตร์: หลักปรัชญาศิลปะ ทฤษฎีทัศนศิลป์ ศิลปวิจารณ์, (พิมพ์ครั้งที่ 3 ฉบับปรับปรุง). กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
กำจร หลุยยะพงศ์ และ สมสุข หินวิมาน. (2551). ภาพยนตร์ไทยในรอบสามทศวรรษ (พ.ศ. 2520-2547): กรณีศึกษาตระกูลหนังผี หนังผี และหนังยุคหลังสมัยใหม่. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.)
ไกรลาศ จิตร์กุล. (มปป.). “Practice as Research in Performing Arts: การสร้างสรรค์งานศิลปะการแสดงที่มีฐานการหาข้อมูลจากวิธีวิจัย (งานวิจัยสร้างสรรค์)”. บทความประกอบการประชุมวิชาการเรื่องการวิจัยนาฏกรรมแนวสร้างสรรค์.
จิธิวดี วิไลลอยและอัศวิน เนตรโพธิ์แก้ว. (2559). “การปรับแปลงความหมายผีในละครโทรทัศน์ไทย”วารสารนิเทศศาสตร์ ปีที่ 34 ฉบับที่ 2, พฤษภาคม - สิงหาคม 2559 หน้า 47-70.
ชาลิสา มากแผ่นทอง. (2559). การวิจัยการสื่อสาร. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ชาย โพธิสิตา. (2552). ศาสตร์และศิลป์ แห่งการวิจัยเชิงคุณภาพ. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งฯ.
ไชยรัตน์ เจริญสินโอฬาร. (2555). สัญวิทยา, โครงสร้างนิยม, หลังโครงสร้างนิยมกับการศึกษารัฐศาสตร์ = Semiology, structuralism, post-structuralism and the study of political science, (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพมหานคร: วิภาษา.
ไชยรัตน์ เจริญสินโอฬาร. (2556). ภาษากับการเมือง/ความเป็นการเมือง, (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพมหานคร: วิภาษา.
ถิรนันท์ อนวัชศิริวงศ์ และคณะ (2543). นิเทศศาสตร์กับเรื่องเล่าและการเล่าเรื่อง: วิเคราะห์การศึกษาจินตคดี-จินตทัศน์ในสื่อร่วมสมัย. โครงการสื่อสันติภาพ คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ถิรนันท์ อนวัชศิริวงศ์. (2547). “สุนทรียนิเทศศาสตร์: เอกภาคในทวิภาคแห่งองค์ความรู้การสื่อสาร”. ใน ถิรนันท์ อนวัชศิริวงศ์. (2547). สุนทรียนิเทศศาสตร์: การศึกษาสื่อสารการแสดงและสื่อจินตคดี (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพมหานคร: ภาควิชาวาทวิทยาและสื่อสารการแสดง คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ธเนศ วงศ์ยานนาวา. (2557). เมื่อฉันไม่มีขน ฉันจึงเป็นศิลปะ. กรุงเทพมหานคร: สมมติ.
ธีรยุทธ บุญมี. (2551). มิเชล ฟูโกต์ (Michel Foucault). กรุงเทพมหานคร : วิภาษา.
ธีรยุทธ บุญมี. (2558). การปฏิวัติสัญศาสตร์ของโซซูร์: เส้นทางสู่โพสต์โมเดอร์นิสม์, (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพมหานคร : วิภาษา.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. (2538). โขน, คาราบาว, น้ำเน่าและหนังไทย: ว่าด้วยเพลง, ภาษา และนานามหรสพ. กรุงเทพฯ: มติชน
ปิยวดี มากพา (2555). “การสังเคราะห์งานวิจัยทางนาฏศิลป์ไทย.” วารสารสถาบันวัฒนธรรมและศิลปะ, ปีที่ 14 ฉบับที่ 1 (27) กรกฎาคม - ธันวาคม 2555. หน้า 112-117.
ปิยวดี มากพา (2557). รายงานการวิจัย นาฏศิลป์ไทย: การสังเคราะห์องค์ความรู้จากวิทยานิพนธ์ด้านนาฏศิลป์ไทย. นาฏศิลป์ไทย มหาวิทยาลัยรีนครินทรวิโรฒ.
ประภัสสร จันทร์สถิตย์พร. (2560). การวิจัยเอกสารในฐานะเครื่องมือการศึกษาเชิงวาทวิทยาและสื่อสารการแสดง. สืบค้นจาก https://scn.ncath.org/articles/documentary-research-in-sppa-studies/. เข้าถึงเมื่อ 1 กันยายน 2560
ประเสริฐ ศีลรัตนา. (2542). สุนทรียะทางทัศนศิลป์. กรุงเทพมหานคร: โอเดียนสโตร์.
ปรีดา อัครจันทโชติ (2557). การข้ามพ้นวัฒนธรรมของสื่อการแสดงงิ้วในประเทศไทย. วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
มิตราภรณ์ อยู่สถาพร. (2541). “การซึมซับและดัดแปลงสื่อวัฒนธรรมต่างชาติให้เข้ากับวัฒนธรรมดั้งเดิม: กรณีศึกษาประเทศฮ่องกง”. ใน กาญจนา แก้วเทพ, บรรณาธิการ. (2541). โลกของสื่อ. กรุงเทพมหานคร: ภาควิชาการสื่อสารมวลชน คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
รัตนะ บัวสนธ์. (2554). วิธีการวิจัยเชิงผสมผสานทางการศึกษา: Mixed Method in Education Research. เข้าถึงได้ที่ http://www.rattanabb.com/html/r5.pdf เมื่อ 20 มิถุนายน 2560.
วรรณดี สุทธินรากร. (2556). การวิจัยเชิงคุณภาพ: การวิจัยในกระบวนทัศน์ทางเลือก. กรุงเทพมหานคร: ศยาม.
วรรณพิมล อังคศิริสรรพ, แปล. (2547) บาร์ตส์, โรล็องด์: มายาคติ แปลจาก Mythologies, (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพมหานคร: คบไฟ.
สุกัญญา สมไพบูลย์. (2551). การสังเคราะห์องค์ความรู้สื่อสารการแสดงประเภทสื่อพื้นบ้าน: รายงานผลการวิจัย. กรุงเทพมหานคร: คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุกัญญา สมไพบูลย์ (2560). การข้ามพ้น ‘ตะวันออก’ พบ ‘ตะวันตก’ ในการแสดง: แนวนิยามเบื้องต้นแห่งกรอบแนวคิดการผสมผสานระหว่างวัฒนธรรมในสื่อสารการแสดง สืบค้นจากhttps://scn.ncath.org/articles/documentary-research-in-sppa-studies/. เข้าถึงเมื่อ 15 ธันวาคม 2560.
สุจิตรา จงสถิตวัฒนา. (2550). “กาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวานในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย: อาหารกับอารมณ์สะเทือนใจ”. ใน รวมบทความวิจัย ยำใหญ่ใส่สารพัด. กรุงเทพมหานคร: โครงการเผยแพร่ผลงานวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุรเดช โชติอุดมพันธ์. (2559). ทฤษฎีวรรณคดีวิจารณ์ตะวันตกในคริสต์ศตวรรษที่ 20. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
เสฐียรโกเศศ. (2546). การศึกษาวรรณคดีแง่วรรณศิลป์, (พิมพ์ครั้งที่ 5). กรุงเทพมหานคร: ศยาม.
อมาวสี อัมพันศิริรัตน์ (2557). “มโนทัศน์ของการวิจัยเชิงคุณภาพ” The Southern College Network
Journal of Nursing and Public Health ปีที่ 1 ฉบับที่ 2 พฤษภาคม - สิงหาคม 2557: 68-80.
อรวรรณ ปิลันธน์โอวาท. (2546). กรอบวาทกรรมวิเคราะห์กับกรณีศึกษาไทย. กรุงเทพมหานคร: คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. (2553). ทฤษฎีและวิธีวิทยาของการวิจัยวัฒนธรรม: การทะลุกรอบและ
กับดักของความคิดแบบคู่ตรงกันข้าม, (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพมหานคร: อมรินทร์.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. (2555). คิดอย่างมิเชล ฟูโกต์ คิดอย่างวิพากษ์ : จากวาทกรรมของอัตบุคคลถึงจุดเปลี่ยนของอัตตา, (พิมพ์ครั้งที่ 2 ฉบับแก้ไขปรับปรุง). เชียงใหม่: สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
อุทุมพร จามรมาน. (2531). การสังเคราะห์งานวิจัย : เชิงปริมาณเน้นวิธีวิเคราะห์เมตต้า. กรุงเทพฯ: ฟันนี่พับลิชชิ่ง
อุบลรัตน์ ศิริยุวศักดิ์, ถิรนันท์ อนวัชศิริวงศ์, และ ศุจีรา สุนีรานนท์ (กองบรรณาธิการ) (2543). จินตทัศน์ทางสังคมในภาษาสื่อมวลชน (พิมพ์ครั้งที่ 2). โครงการสื่อสันติภาพ คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อุบลรัตน์ ศิริยุวศักดิ์, บรรณาธิการ. (2545). สื่อสารมวลชนเบื้องต้น: สื่อมวลชน วัฒนธรรม และสังคม, (พิมพ์ครั้งที่ 3). โครงการสื่อสันติภาพ คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อุบลวรรณ เปรมศรีรัตน์. (2558). “การเล่าเรื่องทางนิเทศศาสตร์: ศึกษาจากงานวิจัย” ใน วารสารนิเทศศาสตร์และนวัตกรรมการจัดการ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์. ปีที่ 2 ฉบับที่ 1 (ม.ค.-มิ.ย. 2558).
เอกณรงค์ วรสีหะ. (2553). ระเบียบวิธีวิจัยทางการสื่อสาร: กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยศรีปทุม.
เอกสารประกอบการเสวนา (มปป.) “การสังสรรค์วิชาการ ละคร ชุมชน สังคม: เอกพัฒนาแห่งการสื่อสาร” มกราคม 2546. คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ภาษาอังกฤษ
Ah-Jeong, Kim. (1995). The Modern Uses of Tradition in Contemporary Korean Theatre: A Critical Analysis from an Intercultural Perspective. PhD Thesis, University of Illinois at Urbana-Champaign.
Candy, L. (2006). Practice Based Research: A Guide. Available at:
http://www.creativityandcognition.com/resources/PBR%20Guide-1.1-2006pdf. Accessed 12 February 2014.
Chari V.K. (1993). Sanskrit Criticism. Delhi: Motilal Banarsidass Publisher.
Frey, L.R., et al. (1991). Investigating Communication: An Introduction to Research Methods. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall.
King, K.E. (1994). “Method and Methodology in Feminist Research: What is the Difference?”. Journal of Advance Nursing. 20, 19-22.
Lo, J. and Gilbert, H. (2002). “Toward a Topography of Cross-Cultural Theatre Praxis.” The Drama Review. Vol. 46, No. 3, pp. 31-53.
Pavis, P. (1996). The Intercultural performance Reader. London: Routledge.
Sauro, J. (2015). 4 Types of Observational Research. Available at: http://www.measuringu.com/blog/observation-role.php Accessed October, 2016.

วิทยานิพนธ์
รายชื่อวิทยานิพนธ์ คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 333 เล่ม สืบค้นได้จากรายงานการวิจัยการสังเคราะห์องค์ความรู้สื่อบันเทิงคดีในวิทยานิพนธ์ คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย 2524 – 2558