การใช้เทคโนโลยีดิจิทัลของผู้สูงอายุ และข้อเสนอเพื่อการเสริมสร้างภาวะพฤฒิพลังและผลิตภาพของผู้สูงอายุไทย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจและอธิบายปัจจัยตัวบุคคล เทคโนโลยี แรงจูงใจในการใช้งานเทคโนโลยี สถานภาพการเข้าถึง การใช้งาน และความสามารถในการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลของกลุ่มผู้จะก้าวสู่วัยสูงอายุ และผู้สูงอายุวัยต้น และสังเคราะห์สร้างข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อการพัฒนาภาวะพฤฒิพลังของผู้สูงอายุด้วยเทคโนโลยีดิจิทัล ดำเนินการวิจัยด้วยวิธีการวิจัยแบบผสมผสาน (Mixed Method) โดยการวิจัยเชิงสำรวจ (Survey Research) มีกลุ่มตัวอย่างอายุ 50-70 ปีทั่วประเทศ จำนวน 1,400 คน สัมภาษณ์เชิงลึกผู้มีอายุ 50-70 ปี จำนวน 64 คน รวมทั้งการศึกษากรณีตัวอย่างผู้สูงอายุที่มีความสามารถใช้เทคโนโลยีและนำผลการวิจัยมาสังเคราะห์สร้างข้อเสนอเชิงนโยบายเพื่อการพัฒนาภาวะพฤฒิพลังของผู้สูงอาย ผลการวิจัยเชิงสำรวจพบว่า กลุ่มกลุ่มอายุ 50-54 ปีมีแรงจูงใจในการใช้เทคโนโลยีอยู่ระดับมาก ในขณะที่กลุ่มอายุ 55-70 ปี อยู่ระดับปานกลาง กลุ่มตัวอย่างใช้งานอินเทอร์เน็ตวันละ 5-6 ครั้ง ครั้งละ 30 นาที -1 ชั่วโมง โปรแกรมที่ใช้มากที่สุดคือ ไลน์
เฟซบุ๊ก และยูทูบ โดยใช้สนทนา อ่านข่าวติดตามข่าวสาร สืบค้นข้อมูล การรู้เท่าทันสื่อดิจิทัลของผู้สูงอายุกลุ่ม 60-70 ปี อยู่ระดับปานกลาง กลุ่ม 50-59 ปี อยู่ระดับมาก ผลการวิจัยเชิงคุณภาพชี้ให้เห็นว่า ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการใช้เทคโนโลยีของผู้สูงอายุ ได้แก่ อาชีพ การเรียนรู้จากเทคโนโลยี ทักษะความสามารถ/การพัฒนาตนเอง ความซับซ้อนยุ่งยากของเทคโนโลยี ค่าใช้จ่ายในการใช้บริการอินเทอร์เน็ตและความคุ้มค่า อุปสรรคการใช้เทคโนโลยี ได้แก่ ปัญหาสายตา การหลงลืม ภาษาอังกฤษ ความกังวลเรื่องความเสี่ยงและอันตรายจากการใช้งาน กรณีตัวอย่างผู้สูงอายุที่สามารถใช้เทคโนโลยีเสริมสร้างพฤฒิพลังได้ มาจากความเป็นตัวตน ความคิด ความรู้ ทักษะ ความสามารถที่สั่งสมมานานของผู้สูงอายุ การก้าวข้ามอุปสรรคด้านเทคโนโลยีด้วยการเรียนรู้ด้วยตนเองและการสอนจากบุตรหลาน การสนับสนุนจากหน่วยงานและองค์กรสาธารณประโยชน์ งานวิจัยสร้างข้อเสนอเพื่อการพัฒนาพฤฒิพลังผู้สูงอายุประกอบด้วยข้อเสนอเชิงนโยบาย 2 ด้านหลัก ได้แก่ แนวนโยบายสวัสดิการพื้นฐานด้านเทคโนโลยี และคุณภาพชีวิตในสังคมผู้สูงอายุ 5 G และ แนวนโยบายด้านความมั่นคงในชีวิตผู้สูงอายุด้วยเทคโนโลยี
Article Details
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงอุตสาหกรรม. (2559). ยุทธศาสตร์การพัฒนาอุตสาหกรรมไทย 4.0 ระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560 - 2579). กระทรวงอุตสาหกรรม.
กิรณา สมวาทสรรค์. (2559). การศึกษาพฤติกรรมการสื่อสาร กับการส่งต่อข้อมูลผ่านแอพพลิเคชั่นไลน์ของผู้สูงอายุ. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์. คณะนิเทศศาสตร์และนวัตกรรมการจัดการ.
จุฑารัตน์ แสงทอง. (2560). สังคมผู้สูงอายุ(อย่างสมบูรณ์): ภาวะสูงวัยอย่างมีคุณภาพ. วารสารกึ่งวิชาการ, 38(1), 6-28.
ชาญชัย ศุภอรรถกร, และคณะ. (2558). รูปแบบการเสริมสร้างสมรรถนะแก่ครูผู้สูงอายุในการใช้ ICT เพื่อสนับสนุนงานบริหารและงานการเรียนการสอน: กรณีศึกษาโรงเรียนบ้านธาตุ ตำบลแสนสุขอำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี. วารสารวิจัยเพื่อการพัฒนาเชิงพื้นที่, 7(3), 42-53.
นลิณี ศรวิลาส, และปริญญา หรุ่นโพธิ์. (ม.ป.ป). พฤติกรรมการเข้าถึงและการใช้งานอินเตอร์เน็ตของ คณะวิทยาการจัดการ.
ปัทมา ว่าพัฒนวงศ์, และปราโมทย์ ประสาทกุล (ม.ป.ป). ประชากรไทยในอนาคต. สถาบันวิจัยประชากรและสังคม, มหาวิทยาลัยมหิดล.
ปรีชญา แม้นมินทร์. (2558). ค่านิยมและการใช้สื่อของเจเนอร์เรชั่นเบบี้บูม เอ๊กซ์และวายไทย. (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, คณะนิเทศศาสตร์.
พนม คลี่ฉายา. (2556). การรู้เท่าทันสื่อมวลชนกระแสหลักของคนกรุงเทพมหานคร. รายงานวิจัย. จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, คณะนิเทศศาสตร์.
พนม คลี่ฉายา. (2559). การใช้งาน ความเสี่ยง การรู้เท่าทันสื่อดิจิทัล และแนวทางการสอนเพื่อการรู้เท่าทันสื่อดิจิทัล สำหรับนักเรียนมัธยมศึกษาในประเทศไทย. โครงการวิจัย ระยะที่ 1. สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).
พนม คลี่ฉายา. (2561). การเพิ่มความสามารถในความรอบรู้ทางดิจิทัลและการรู้เท่าทันที่มีต่อความผูกพันและความเสี่ยงจากการใช้สื่อสังคมออนไลน์ของประชาชน. รายงานวิจัย ระยะที่ 1. กองทุนวิจัยและพัฒนากิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคม เพื่อประโยชน์สาธารณะ (กทปส.)ประสานมิตร.
พัชนี เชยจรรยา. (2559). รูปแบบการใช้ประโยชน์ และปัจจัยที่ส่งผลต่อการใช้เทคโนโลยีการสื่อสารของผู้สูงอายุไทย. วารสารจันทรเกษมสาร, 22(43), 121-135.
พีเพิลมีเดียทีวี (2560) “เพิ่มผลิตภาพแรงงานอย่างไรสู่ ‘ไทยแลนด์ 4.0’” วันที่เข้าถึงข้อมูล 10 ตุลาคม 2562, แหล่งที่มา https://www.smartsme.co.th/content/59614.
ภัทริกา วงศ์อนันต์นนท์, และสรานันทน์ อนุชน (2561). เทคโนโลยีสารสนเทศต่อสังคมผู้สูงอายุ. วารสารพยาบาลทหารบก, 19(3), 27-32.
ภัสรา พงษ์สุขเวชกุล. (2554). เทคโนโลยีสื่อใหม่กับการสื่อสารในครอบครัวในเขตกรุงเทพมหานคร. (วิทยานิพนธ์ดุษฏีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์, คณะนิเทศศาสตร์.
นงนุช สุนทรชวกานต์ และพิสุทธิ์ กุลธนวิทย์. (2556). การศึกษาผลิตภาพแรงงานตามอายุของแรงงานและการทำงานของ แรงงานสูงอายุในภาคอุตสาหกรรมการผลิต ภาคการค้าและบริการ และภาคการขายส่ง-ขายปลีกฯและโรงแรม-ภัตตาคาร. รางงานวิจัย. ผลงานพัฒนาองค์ความรู้เพื่อมโนทัศน์ใหม่ของนิยามผู้สูงอายุและ อายุเกษียณที่เหมาะสมสำหรับคนไทย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (2561). Active and Productive Ageing: ความท้าทายที่ไทยต้องไปให้ถึง. มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.).
สมาน ลอยฟ้า. (2557). พฤติกรรมการใช้อินเทอร์เน็ตของผู้ใหญ่ในชนบท. อินฟอร์เมชั่น, 21(2), 18-28.
สมนึก เอื้อจิระพงษ์พันธ์, และคณะ (2553). นวัตกรรม: ความหมาย ประเภท และความสำคัญต่อการเป็นผู้ประกอบการ. วารสารบริหารธุรกิจ, 33(128), 49-65.
สำนักงานสถิติแห่งชาติ. 2560. ดัชนีพฤฒพลังผู้สูงอายุไทย. กรุงเทพฯ: บริษัท เท็กซ์แอนด์เจอร์นัลพับลิเคชั่น จํากัด.
สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์. (2562). รายงานผลการสำรวจพฤติกรรมผู้ใช้อินเทอร์เน็ตในประเทศไทย ปี 2561. สำนักงานพัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส์(องค์การมหาชน), กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม.
สุรกุล เจนอบรม. (2534). วิทยาการผู้สูงอายุ (Gerontology). กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, คณะครุศาสตร์, ภาควิชาการศึกษานอกโรงเรียน.
สุวิช ถิระโคตร, และวีรพงษ์ พลนิกรกิจ. (2561). พฤติกรรมการใช้และการรู้เท่าทันอินเทอร์เน็ตและทัศคติการใช้เนื้อหา ด้านสุขภาวะบนอินเทอร์เน็ตของผู้สูงอายุ. วารสารการพยาบาลและการดูแลสุขภาพ, 36(1), 72-80.
ศิริพร แซ่ลิ้ม. (2558). พฤติกรรมการใช้ไลน์แอพพลิเคชั่นของผู้สูงอายุในเขตกรุงเทพมหานคร. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาธรรมศาสตร์, คณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน.
อรนุช หงษาชาติ, ชีพสุมน รังสยาธร และอภิชาติ ใจอารีย์. (2558). การทำงานหลังเกษียณอายุราชการของบุคลากรสายวิชาการ สังกัดสถาบันอุดมศึกษาของรัฐ ในเขตกรุงเทพมหานคร. Veridian E-Journal, Silpakorn University, 2875-2891.
อัญชลี เกตุจันทร, ณัฐพาส สลุงอยู่, และสุรินทร์ มรรคา. (2561). ผลกระทบของการใช้แอพพลิเคชั่น Line ที่มีต่อการดำเนินชีวิตของ ผู้สูงอายุในอำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา. วารสารรัชต์ภาคย์, 12(25), 52-65.
อุษา โพนทอง. (2556). “พลังของการเป็นผู้สูงอายุ (พฤฒพลัง)” มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย. วันที่เข้าถึงข้อมูล 4 กรกฎาคม 2563, แหล่งที่มา https://thaitgri.org/?p=272
อุไร เดชพลกรัง. (2554). ทัศนะของนักศึกษามหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ต่อการเป็นผู้สูงอายุที่มีศักยภาพ. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาธรรมศาสตร์, คณะสังคมสงเคราะห์ศาสตร์.
Batsis, J. A. et al. (2019). Technology for Behavioral Change in Rural Older Adults with Obesity. Journal of Nutrition in Gerontology and Geriatrics, DOI:10.1080/21551197.2019.1600097
Boulton-Lewis, G. M. et al. (2007). Ageing, Learning, and Computer Technology in Australia. Educational Gerontology, 33(3), 253-270.
Beckenhauer, J. I. L., & Armstrong, J (2009). Exploring Relationships Between Normative Aging, Technology, and Communication. Journal Marriage & Family Review, 45(6-8). 825-844.
Blažič, A. J., & Blažič, B. J. (2018). Digital Skills for Elderly People: A Learning Experiment in Four European Countries. Review of European Studies, 10(4), 74-86.
Buckingham, D. (2008). Defining Digital Literacy-What Do Young People Need to Know About Digital Media? in C. Lankshear, & M. Knobel, M. (eds.). Digital Literacies: concepts, policies and practices. (pp. 73-88). Peter Lang, New York, NY
Castilla, D. et al. (2018). Teaching digital literacy skills to the elderly using a social network withlinear navigation: A case study in a rural area. International Journal of Human-Computer Studies, 118, 24-37.
Chang, J., McAllister, C., & McCaslin, R. (2015) Correlates of, and Barriers to, Internet Use Among Older Adults. Journal of Gerontological Social Work, 58(1), 66-85.
Comunello, F., Mulargia. S., Belotti, F., & Fernández-Ardèvol, M. (2015). Older People’s Attitude Towards Mobile Communication in Everyday Life: Digital Literacy and Domestication Processes. In J. Zhou & G. Salvendy (Eds.), Human Aspects of IT for the Aged Population. Design for Aging, (pp. 439–450). Springer International Publishing Switzerland.
Dogruel, L., Joeckel, S., & Bowman, N. D. (2015). The use and acceptance of new media entertainment technology by elderly users: development of an expanded technology acceptance model. Behaviour & Information Technology, 34(11), 1052-1063
Elder, A. J. S., Scott, W. S., Kluge. M. A., & Elder, C. L. (2016). CyberEx Internet-Based Group Exercise for Rural Older Adults: A Pilot Study. Activities,Adaptation & Aging, 40(2), 107-124.
Gitlow, L. (2014). Technology Use by Older Adults and Barriers to Using Technology. Physical & Occupational Therapy In Geriatrics, 32(3), 271-280.
Heo, J., Kim, J., & Won, Y.-S. (2011). Exploring the Relationship Between Internet Use and Leisure Satisfaction Among Older Adults. Activities, Adaptation & Aging, 35(1), 43-54.
International Council on Active Aging®. (2016). The future of technology for active Aging. International Council on Active Aging® by ICAA Services. All rights Reserved.
Khvorostianov, N. (2016). “Thanks to the Internet, We Remain a Family”: ICT Domestication by Elderly Immigrants and their Families in Israel. Journal of Family Communication, 16(4), 355-368.
Lam, J., & Lee, M. K. O. (2007). Investigating the Role of Internet Self-Efficacy in the Elderly's Learning of ICT in Hong Kong, China: A Two-Part Study. Journal of Technology in Human Services, 25(1-2), 159-176.
Lee, C. C., Czaja, S. J., & Sharit, J. (2008). Training Older Workers for Technology-Based Employment. Educational Gerontology, 35(1), 15-31.
Loureiro, A., & Barbas, M. (2014). Active Ageing – Enhancing Digital Literacies in Elderly Citizens. In P. Zaphiris & A. Ioannou (Eds.)., Learning and Collaboration Technologies. Technology-Rich Environments for Learning and Collaboration. (pp. 450–459). Springer International Publishing Switzerland.
Marston, H. R. et al. (2016). Technology use, adoption and behavior in older adults: Results from the iStoppFalls project. Educational Gerontology, 42(6), 371-387.
Miwa, M et al. (2017). Changing Patterns of Perceived ICT Skill Levels of Elderly Learners in a Digital Literacy Training Course. Ibres, 27(1), 13-25.
Quan-Haase, A., Mo, G. Y., & Wellman, B. (2017). Connected seniors: how older adults in East York exchange social support online and offline. Information, Communication & Society, 20(7), 967-983.
Randall, N. H., Pauley, S. C., & Culley, A. B. (2015). Family Social Networks, Reciprocal Socialization and the Adoption of Social Media by Baby Boomer and Silent Generation Women. Studies in Media and Communications, 9, 135-160.
Sun, Y., McLaughlin, M. L., & Cody, M. J. (2016). Using the Smartphone to Support Successful Aging: Technology Acceptance with Selective Optimization and Compensation Among Older Adults. In J. Zhou & G. Salvendy (Eds.). Human Aspects of IT for the Aged Population. (pp. 490-500). Design for Aging. Springer International Publishing Switzerland.
Svobodová, L., & Hedvičáková, M. (2017). The Use of the Social Networks by Elderly People in the Czech Republic and Other Countries V4. In A. K. Kar et al. (Eds.), Digital Nations – Smart Cities, Innovation, and Sustainability. (pp. 50–60). Conference on e-Business, e-Services and e-Society.
Torres, W. J., Bradford, B. C., & Beier, M. E. (2019). Technology and the Aging Worker A Review and Agenda for Future Research. In R. N Landers (ed). Cambridge Handbook of Technology and Employee Behavior. Cambridge University Press
The Gale Group Inc. (2002). Productive Aging. Retrieved July 4, 2020, from https://www.encyclopedia.com/education/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/productive-aging.
Tyler, M., Simic, V., & De George-Walker, L. (2018). Older adult Internet super-users: counsel from experience. Activities, Adaptation & Aging, 42(4), 328-339.
Zeng, Z., Liu, L., Han, Y., & Liu, Z. (2016). Understanding Mobile SNS Usage for Aging People in China: A Perspective from Motivations, Trust and Attitude. In J. Zhou & G. Salvendy (Eds.). Human Aspects of IT for the Aged Population. Healthy and Active Aging. (pp. 256-265). Springer International Publishing Switzerland.
