การพัฒนาการสื่อสารเตือนภัยในพื้นที่เสี่ยงภัยผ่านโทรศัพท์เคลื่อนที่
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีจุดประสงค์ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาบทบาทและแนวทางปฏิบัติของภาคส่วนที่เกี่ยวข้องกับการสื่อสารแจ้งเตือนภัยสึนามิผ่านโทรศัพท์เคลื่อนที่ 2) เพื่อศึกษารูปแบบการใช้งานโทรศัพท์เคลื่อนที่และความคาดหวังของประชาชนในพื้นที่เสี่ยงภัยสึนามิชายฝั่งทะเลอันดามันที่มีต่อการสื่อสารแจ้งเตือนภัยผ่านโทรศัพท์เคลื่อนที่เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลต่อความคาดหวังที่เกิดขึ้น และ 3) เพื่อเสนอแนวทางการพัฒนาการสื่อสารแจ้งเตือนภัยสึนามิผ่านโทรศัพท์เคลื่อนที่สำหรับพื้นที่เสี่ยงภัยชายฝั่งทะเลอันดามันของประเทศไทย
วิธีการวิจัยประกอบด้วยการศึกษาเอกสาร การเก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถามกับประชาชนในพื้ที่เสี่ยงภัยสึนามิรวม 400 คนในจังหวัดพังงา กระบี่ ภูเก็ตและระนอง และการสัมภาษณ์เชิงลึกตัวแทนประชาชน 15 คน และตัวแทนผู้เชี่ยวชาญ 5 คน
ผลการศึกษาพบว่าศูนย์เตือนภัยพิบัติแห่งชาติ (ศภช.) มีบทบาทเป็นผู้ส่งสารหลักในกระบวนการสื่อสาร และมีแนวทางการปฏิบัติตอบสนองต่อสถานการณ์ภัยพิบัติแบบดั้งเดิม (Traditional Model) ใช้ข้อความสั้นเป็นช่องทางการสื่อสารเจาะจงไปยังภาครัฐส่วนกลาง-ภูมิภาค-ท้องถิ่น ธุรกิจโรงแรมในพื้นที่และสื่อมวลชนโดยมีผู้นำในภาคส่วนท้องถิ่นกระจายข้อมูลต่อไปยังประชาชนผู้เสี่ยงภัย สอดคล้องกับแนวคิดทฤษฎีการสื่อสาร 2 จังหวะ โดยมีผู้ให้บริการเครือข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่เป็นผู้เชื่อมโยงและถ่ายทอดสัญญาณการสื่อสาร และบางส่วนมีบทบาทเสริมเป็นผู้เฝ้าประตูข่าวสารที่กระจายข้อความสั้นของผู้ให้บริการเครือข่ายบางรายไปยังผู้เสี่ยงภัย
ผลการสำรวจด้วยแบบสอบถามจากผู้เสี่ยงภัยจำนวน 400 คน ในพื้นที่ชายฝั่งอันดามัน พบว่า จุดแข็งและโอกาสของการพัฒนาให้โทรศัพท์เคลื่อนที่เป็นเครื่องมือหลักในการสื่อสารเตือนภัยสึนามิ คือ ผู้เสี่ยงภัยมีการใช้งานสมาร์ทโฟนมากที่สุด (ร้อยละ 58) มีการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตค่อนข้างสูง (ร้อยละ 64.50) เกือบทั้งหมดมีการพกพาโทรศัพท์เคลื่อนที่ติดตัวคลอดและมีการใช้งานโทรศัพท์เคลื่อนที่สูงขึ้นในช่วงเสี่ยงภัย โดยผู้เสี่ยงภัยคาดหวังให้มีการเตือนภัยผ่านโทรศัพท์เคลื่อนที่อยู่ในระดับมาก โดยเฉพาะในรูปแบบข้อความสั้น ซึ่งสอดคล้องกับแผนแม่บทโทรคมนาคมของคณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ (กสทช.) ที่กำหนดภาระหน้าที่ให้กับผู้ให้บริการเครือข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการสื่อสารเตือนภัยเพื่อการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย
ผู้วิจัยเสนอ 3 แนวทางในการพัฒนาการการสื่อสารเตือนภัยผ่านเครือข่ายโทรศัพท์เคลื่อนที่ดังนี้ 1) การผสานความร่วมมือระหว่างรัฐ ผู้ให้บริการเครือข่ายและประชาชน เพื่อให้ผู้เสี่ยงภัยมีสิทธิได้รับการแจ้งเตือนภัยผ่านโทรศัพท์เคลื่อนที่อย่างข้อความสั้นทันทีและทั่วถึง 2) การบูรณาการการใช้เทคโนโลยีสื่อสารสมัยใหม่เพื่อใช้งานระบบออนไลน์บนโทรศัพท์เคลื่อนที่เสริมกับข้อความสั้น รองรับผู้ใช้งานสมาร์ทโฟนและการใช้อินเทอร์เน็ตที่มีมากขึ้น และ 3) การใช้ทักษะและความรู้เข้าขับเคลื่อนเพื่อสร้างความเข้าใจต่อภัยพิบัติ ควบคู่กับการสร้างความรู้เท่าทันสื่อ เพื่อลดปัญหาการแพร่กระจายข่าวลือในช่วงภัยพิบัติ
Article Details
เอกสารอ้างอิง
กรมทรัพยากรธรณี. (2550). การศึกษาพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจากสึนามิ บริเวณแหลมปะการัง อำเภอตะกั่วป่า จังหวัดพังงา. เข้าถึงเมื่อ 15 มีนาคม 2557, แหล่งที่มา http://library.dmr.go.th/library/DMR_Technical_Reports/2551/17435.pdf
กรุงเทพธุรกิจ. (2555). ค่ายมือถือแจงเตรียมพร้อมรับมือสัญญาณมือถือล่มเหตุสึนามิ. เข้าถึงเมื่อ 12 กรกฎาคม 2555, แหล่งที่มา http://www.bangkokbiznews.com/home/detail/it/it/20120411/446428/3-ค่ายมือถือแจงเตรียมพร้อมรับมือสัญญาณมือถือล่มเหตุสึนามิ.
กสทช. (2556). รายงานผลโรงการสำรวจพฤติกรรมการใช้บริการโทรคมนาคมของประชากรไทย พ.ศ. 2555-2556. คณะกรรมการกิจการกระจายเสียง กิจการโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแห่งชาติ.
กาญจนา แก้วเทพ. (2552). สื่อสารมวลชน: ทฤษฎีการสื่อสารและแนวทางการศึกษา. กรุงเทพฯ: ห้างหุ้นส่วนจำกัดภาพพิมพ์.
กาญจนา มีศิลปะวิกกัย. (2553). ความรู้เบื้องต้นและทฤษฎีการสื่อสาร Introduction and Theory of Communication พิมพ์ครั้งที่ 7. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ มหาวิทยาลัยศรีปทุม.
กุลพิธาล์ กองชาวนา. (2552). ความคาดหวังและความพึงพอใจของประชาชนในกรุงเทพมหานครที่มีต่อบทบาทการสื่อสารของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ชื่นนภา กัลป์ยาพิเชฏฐ์. (2549). การประเมินประสิทธิภาพผลการประชาสัมพันธ์เรื่องระบบเตือนภัยสึนามิ.วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ไทยโพสต์. (2556). ประเทศไทยในสถานการณ์ธรรมชาติพิบัติ. เข้าถึงเมื่อ 9 มกราคม 2557, แหล่งที่มา http:www.thaipost.net/x-cite/311213/84049
ปรมะ สตะเวทิน. (2546). การสื่อสารมวลชน: กระบวนการและทฤษฎี. พิมพ์ครั้งที่ 3: กรุงเทพฯ: ห้างหุ้มส่วนจำกัด ภาพพิมพ์.
ปราณิดา ศยามานนท์. (2556). เจาะกระแสไอที…แนวโน้มการเติบโตของตลาดสมาร์ทโฟน. เข้าถึงเมื่อ 31 มกราคม 2557, แหล่งที่มา http://www.scbeic.com/THA/document/topic_krungtep_smartphone/2556
ผู้จัดการออนไลน์. (2551). สถิติผู้ใช้งานโทรศัพท์มือถือประเทศไทย. เข้าถึงเมื่อ 12 มกราคม 2556, แหล่งที่มา http://www.veedvil.com/news/thailand-mobile-in-review
ภาษาอังกฤษ
Anderson, P. S. (2006). British Columbia tsunami warning methods “A Toolkit for community Planning”. B. C. Canada: Telematics Research Lab.
Choo, C. W., & Nadarajah, I. (2014). Early warning information seeking in the 2009 Victorian Bushfires. Journal of Association for Information Science and Technology, 65(1), 84-97. Doi: 10.1002/asi.22952
Crowe, A. S. (2011). Impact of Social Media on Emergency Management. In M. J. Fagel (Ed.), Principles of Emergency Management Hazard Specific Issues and Immigration Strategies. Boca Raton, FL: CRC Press.
Fitzpateick, C., & Mileti, D. (1994). Public Risk Communication. In R. Dynes & K. Tierney (Eds.), Disasters, Collective Behavior, and Social Organization (pp. 75-83). Newark: University of Delaware Press.
Fraustino, J. D., Liu, B., Jin, Y., Terrorism, N. C. f. t. S. o., Terrorism, R. t., Science, U. S. D. o. H. S., & Directorate, T. (2012). Social Media Use During Disasters: a Review of Knowledge Base and Gaps. National Consortium for the Study for the Study of Terrorism and Responses to Terrorism.
Haddow, G. Bullock, J., & Coppola, D. P. (2010). Introduction to Emergency Management: Elsevier Science.
Haddow, G. D., & Haddow, K. S. (2009). Disaster Communication in a Changing Media World. Butterworth-Heinemann.
McEntire, D. A. (2006). Wiley Pathways Disaster Response and Recovery. Wiley.
Mileti, D. S. (1995). FACTORS RELATED TO FLOOD WARNING RESPONSE. Perugia: U.S. – Italy Research Workshop on the Hydrometeorology, Impacts, and Management of Extreme Floods
Mileti, D. S. (n.d.). Public response to disaster warnings. Retrieved 30 December 2012 from http://swfound.org/media/82620/PUBLIC%20RESPONSE%20TO%20WARNINGS%20-%20Dennis%20s. %20Mileti.pdf
Mileti, D. S., & Sorensen, J. H. (1990). Communication of Emergency public warnings: A Social Science Perspective and State-of-the-Art-Assessment. 3-8-3-11.
Mileti, D. S., & Sutton, J. (2009). Social media & Public disaster warnings. University of Colorado at Boulder.
Nicolet, R. (1999). Facing the Unforeseeable Lessons from the Ice Strom of’ 98 (pp.124). Quebec.
Sellnow, T. L., & Seeger, M. W. (2013). Theorizing Crisis Communication. Wiley.
Souza, F., & Kushchu, I. (n.d.). Mobile disaster Management system application-current overview and future potential. Retrieved 31 July 2012 from: http://www.mgovernment.org/resources/euromgov2005/PDF/47_R134FS.pdf
Sung, S. J. (2011). How can we use mobile apps for disaster communication in Taiwan: Problems and possible practice. Paper presented at the 8th International Telecommunication Society (ITS) Asia-Pacific Regional Conferences, Taiwan.
