กระบวนทัศนของการออกแบบฉากการแสดงโขน : กรณีศึกษาโขนตามแนวพระราชเสาวนียของสมเด็จ พระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ Paradigm of Khon Performance Scene Design:Case Study of Khon Performances under the Order of Her Majesty Queen Sirikit

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงคเพื่อวิเคราะหกระบวนทัศน (Paradigm) ของการ ออกแบบงานฉากการแสดงโขนโดยมีกรณีศึกษาคือโขนตามแนวพระราชเสาวนียของ สมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ใชระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ พิจารณา ภาคสนามเชิงสํารวจถึงโลกทัศน (Worldview) คานิยม การรับรู มโนทัศน (Concepts) อันสงผลตอวิธีคิดและกระบวนการออกแบบฉากของผูออกแบบฉากการแสดงโขนที่ ผานมาจนถึงปจจุบัน เพื่อนํามาเปรียบเทียบกับการออกแบบฉากโขนในการจัดแสดง โขนตามแนวพระราชเสาวนียของสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถและ สรุปวิเคราะหขอมูลเปนกระบวนทัศนของการออกแบบฉากของการแสดงโขนตาม แนวพระราชเสาวนียของสมเด็จพระนางเจาสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ ผลการศึกษาพบวาเมื่อวิเคราะหเปรียบเทียบกระบวนทัศนของ อาจารยสุดสาคร ชายเสม ซึ่งเปนผูออกแบบฉากการแสดงโขนตามแนวพระราชเสาวนียฯ กับกระบวน ทัศนของผูออกแบบฉากการแสดงโขนของไทยในอดีตจะเห็นไดวาปจจัยที่เปนองค ประกอบของกระบวนทัศนหลายประการมีความคลายคลึงกับในอดีต แตดานที่มี ความแตกตางออกไปจากในอดีตอยางเห็นไดชัดเจนที่สุดคือดานการวางมโนทัศน (Concepts) และการปฏิบัติ โดยเฉพาะปจจัยดานงบประมาณ ทีมงานหลักในการ บริหารจัดการ และเทคโนโลยีเปนสําคัญ  สําหรับกระบวนทัศน (Paradigm) ของการออกแบบฉากการแสดงโขนของ การจัดแสดงโขนตามแนวพระราชเสาวนียฯ โดยการสรางสรรคผลงานของ อาจารย สุดสาคร ชายเสม นั้นพบวาทานมีทักษะโดดเดนดานศิลปกรรมไทย มีความสอดคลอง กับยุคสมัย และสถานการณที่กําลังเกิดขึ้น ดวยปจจัยสงเสริมทุกองคประกอบนับ ตั้งแตดานโลกทัศน (Worldview) ประสบการณ คานิยม ความเขาใจรับรู การวาง มโนทัศน อันสงผลใหผลงานจากการปฏิบัติเปนที่ยอมรับของผูชมในปจจุบัน 

 This qualitative research, “Paradigm of Khon Performance Scene Design: Case Study of Khon Performances under the order of Her Majesty Queen Sirikit aims to study and analyze the paradigm of Khon performance scene design by employing three case studies of Khon performances during two research years. The research is emphasized on fi eldwork to explore perspectives, values, perceptions and thought concept which have infl uence on the thought concept and paradigm of scene performance from the past to the present time. The information collected is later used in comparison and analysis for the conclusion of three Khon performance cases under the order of Her Majesty Queen Sirikit; the scene designer is Mr. Soodsakorn Chaisem. Research materials for data collection are various, in-depth interview of targeted groups of respondents for some signifi cant information and independent observation.  The research found that the paradigm of Khon scene design of Khon scene designer in the past were similar and have infl uence on the paradigm of Khon scene designer in the present in many aspects. However, presentation technology, management and political status are the factors on the changing impact in designing paradigm for Khon performance under the order of her Majesty Queen Sirikit. As a consequence, the changing of production design paradigm according to the mentioned factors fi nally contributes to different aesthetical production features from the past.