การสร้างสรรค์จิตรกรรมพระอริยบุคคลในสมุดภาพปริศนาธรรม

บทคัดย่อ

วิจัยนี้เป็นการวิจัยเอกสารชั้นต้น ได้แก่ สมุดภาพปริศนาธรรม เลขที่ต่าง ๆ โดยทำการศึกษาการสร้างสรรค์จิตรกรรมพระอริยบุคคล ซึ่งใช้หลักองค์ประกอบศิลป์ผสมผสานกับสัญลักษณ์เพื่อสื่อความหมาย เป็นการสะท้อนสุนทรียภาพ ความงาม และนัยยะทางความหมาย มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษารูปทรงทางศิลปกรรมของพระอริยบุคคลในสมุดภาพปริศนาธรรม และเพื่อศึกษาการปรับเปลี่ยนองค์ประกอบทางศิลปะของพระอริยบุคคลจากสมุดภาพปริศนาธรรมและสมุดภาพไตรภูมิ

ผลการวิจัยพบว่า

1. รูปทรงทางศิลปกรรมและความหมายของพระอริยบุคคลในสมุดภาพปริศนาธรรม เชิงสัญลักษณ์ที่ปรากฏในจิตรกรรมที่แสดงถึงจิตที่ตั้งมั่น คือดวงแก้ว ซึ่งจะปรากฏในทุกภาพของพระอริยบุคคล ดอกบัว แสดงถึงพระพุทธปัญญาของพระพุทธเจ้า และในเอกสารสมุดภาพปริศนาธรรมใช้บุคคลทั่วไปแสดงถึงการเข้าถึงกระแสธรรมะ ในขณะที่สมุดภาพไตรภูมิแสดงเป็นพระภิกษุ หรือนักบวชเพื่อบรรลุธรรม

2. การปรับเปลี่ยนองค์ประกอบทางศิลปะของพระอริยบุคคลจากสมุดภาพปริศนาธรรมและสมุดภาพไตรภูมิอิทธิพลของคติปริศนาธรรมในงานศิลปะไทย สะท้อนต่อมาในช่วงรัตนโกสินทร์ตอนต้น มีการเขียนภาพเกี่ยวกับปริศนาธรรมใกล้ตัว ที่พุทธศาสนิกชนสามารถเข้าใจและปฏิบัติตามได้ เช่นปริศนาธรรมในสุภาษิตไทย