สังคีตลักษณ์ และการเปลี่ยนแปลงของดนตรีประกอบการลำผญา
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยเรื่อง สังคีตลักษณ์ และการเปลี่ยนแปลงของดนตรีประกอบการลำผญา มีจุดมุ่งหมายเพื่อ 1) ศึกษาสังคีตลักษณ์ของดนตรีประกอบการลำผญา 2) ศึกษาการเปลี่ยนแปลงของดนตรีประกอบการลำผญา เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์ แบบสังเกต มีการเก็บรวบรวมข้อมูลเอกสารและข้อมูลภาคสนาม ข้อมูลภาคสนามได้จากการสัมภาษณ์ การสังเกต จากผู้รู้ 9 คน ผู้ปฏิบัติ 10 คน และผู้ให้ข้อมูลทั่วไป 10 คน ในเขตพื้นที่จังหวัดกาฬสินธุ์ และจังหวัดมุกดาหาร ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน 2559 ถึง 30 กรกฎาคม 2563 นำข้อมูลที่ได้มาตรวจสอบความถูกต้องด้วยวิธีการแบบสามเส้า วิเคราะห์ตามความมุ่งหมายที่ตั้งไว้ และนำเสนอผลการวิจัยด้วยวิธีพรรณนาวิเคราะห์
ผลการวิจัยพบว่า ด้านสังคีตลักษณ์ของดนตรีประกอบการลำผญา แบ่งออกได้ 2 ด้าน คือ 1) ด้านเครื่องดนตรี ประกอบด้วยเครื่องดนตรีที่ใช้บรรเลงดั้งเดิม คือ แคนและพิณ ทำหน้าที่ในการดำเนินทำนอง ส่วนกลองและฉิ่งทำหน้าที่ในการกำกับจังหวะ 2) ด้านสังคีตลักษณ์ของดนตรีประกอบการลำผญา ประกอบด้วย 2.1) จังหวะ พบว่ามี 2 รูปแบบ คือ แบบกึ่งอิสระ และแบบจังหวะแบบตายตัว 2.2) ทำนอง พบว่ามี 2 ลักษณะ คือ การดำเนินทำนองของดนตรีประกอบการลำผญา สมัยก่อนจะใช้ท่วงทำนองลำช้า เอื้อนเสียงและคำกลอนไม่เป็นระบบ ทำนองของการลำผญา มีลักษณะ “ทำนองวน” ทำนองที่ปรากฏในการลำผญา พบว่ามี 4 ลักษณะ คือ ทำนองเกริ่น ทำนองหลัก ทำนองสร้อย และทำนองจบ และการดำเนินทำนองดนตรีเคล้าไปกับทำนองลำผญา ซึ่งเป็นการดำเนินทำนองของเครื่องดนตรีและหมอลำ วนไปเรื่อย ๆ พร้อมเสียงลำ 2.3) ฉันทลักษณ์กลอนลำผญาพบว่ามี 4 ลักษณะ คือ กลอนขึ้นหรือคำบุพบท กลอนเนื้อหา กลอนสร้อย และกลอนจบ 2..4) คุณลักษณะการประสานเสียง พบว่า การร้องของหมอลำจะมีความสัมพันธ์กันระหว่างทำนองของกลอนลำ ทำนองของการบรรเลงพิณและแคน ซึ่งมีลูกตกเสียงเดียวกัน 2.5) รูปแบบ พบว่า มีรูปแบบเป็น A A A การบรรเลงของเครื่องดนตรีทุกประเภทใช้ทำนองเดียวกัน และยังพบว่าลูกตกต่างๆจะตกที่จังหวะเสียงเดียวกัน 2.6) ประโยคของกลอนลำผญา พบว่า มีลักษณะของการสัมผัสภายในวรรค มีรูปแบบที่หลากหลายและพบคำสัมผัสจำนวนหลายช่วง การสัมผัสเป็นแบบวรรคต่อวรรค
ด้านการเปลี่ยนแปลงของดนตรีประกอบการลำผญา สรุปได้ว่า หมอลำผญาเกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ทั้งด้านเครื่องดนตรี ซึ่งนิยมเอาเครื่องดนตรีตะวันตกเข้ามามีบทบาท เน้นจังหวะเร็ว และนำเพลงลูกทุ่งหมอลำมาเสริมมากขึ้น ทำให้ทำนองดั้งเดิมเริ่มเลือนรางหายไป ส่วนใหญ่เน้นรูปแบบเป็นคอนเสิร์ตมากกว่าแบบโบราณ ตลอดทั้งมีการเสริมสร้างศิลปินขึ้นมารับใช้สังคมมากยิ่งขึ้น ทำให้ศิลปินมีรายได้จากการแสดงหมอลำผญาได้อย่างดี
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เนื้อหาและข้อมูลในบทความที่ลงตีพิมพ์ในวารสารคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ถือเป็นความคิดเห็นและความรับผิดชอบของผู้เขียนบทความโดยตรง ซึ่งกองบรรณาธิการไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย หรือร่วมรับผิดชอบใด ๆ
บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ถือเป็นลิขสิทธิ์ของวารสารคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น หากบุคคลหรือหน่วยงานใดต้องการนำทั้งหมดหรือส่วนหนึ่งส่วนใดไปเผยแพร่ต่อหรือเพื่อกระทำการใด ๆ จะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักอักษรจากวารสารคณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ก่อนเท่านั้น
เอกสารอ้างอิง
เจริญชัย ชนไพโรจน์. (2526), ดนตรีพื้นบ้านอีสาน. กรุงเทพฯ : คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
เจริญชัย ซนไพโรจน์. (2541). คู่มือการเป่าแคนเบื้องต้น, มหาสารคาม :คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
สงวน ศรีอระพิมพ์. (2534), ลำผญาย่อยหัวดอนตาล, วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาไทยคดีศึกษา คณะมนุยศาสตร์และ
สังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มหาสารคาม
สัญญา สัญญาวิวัฒน์. (2536). ทฤษฎีสังคมวิทยา การสร้าง การประเมินค่าและแนวการใช้ประโยชน์. กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สัญญา สัญญาวิวัฒน์. (2540). ทฤษฎีสังคมวิทยา เนื้อหาและแนวการใช้ประโยชน์เบื้องต้น. กรุงเทพฯ : จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สัญญา สัญญาวิวัฒน์. (2542). ทฤษฎีสังคมวิทยา: การสร้าง การประเมินค่า และการใช้ประโยชน์. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
สุภางค์ จันทวานิช. (2546). การวิเคราะห์ข้อมูลในการวิจัยเชิงคุณภาพ. พิมพ์ครั้งที่ 2 กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
