การศึกษาองค์ความรู้และต่อยอดภูมิปัญญาในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ เครื่องจักรสานหวายจากวัสดุธรรมชาติและวัสดุทดแทน เชิงพาณิชย์เพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ในภาคอีสาน

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยเรื่อง  การศึกษาองค์ความรู้และต่อยอดภูมิปัญญาในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ เครื่องจักรสานหวายจากวัสดุธรรมชาติและวัสดุทดแทนเชิงพาณิชย์เพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ในภาคอีสาน  เป็นการวิจัยที่มีความมุ่งหมายสำคัญ สองประการคือ  (1)  ศึกษาประวัติความเป็นมาและสภาพปัจจุบันปัญหาองค์ความรู้เกี่ยวกับภูมิปัญญาการผลิตเครื่องจักสานหวายในภาคอีสาน  และ  (2)  เพื่อศึกษาการต่อยอดภูมิปัญญาในการพัฒนาผลิตภัณฑ์ เครื่องจักรสานหวายจากวัสดุธรรมชาติและวัสดุทดแทนเชิงพาณิชย์เพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ในภาคอีสาน  การศึกษาวิจัยครั้งนี้ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพทางวัฒนธรรม  (Cultural  Qualitative  Research) ได้แบ่งกลุ่มตัวอย่างเพื่อการเก็บรวบรวมข้อมูลเป็น  3  กลุ่มคือ  1)  กลุ่มผู้รู้  2)  กลุ่มผู้เกี่ยวข้อง,  ผู้ปฏิบัติการ  และ  3)  บุคคลทั่วไปรวมทั้งสิ้น  36  คน โดยการเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร  (Document)   เก็บรวบรวมข้อมูลจากภาคสนาม  (Field  Study)  ด้วยการ  สำรวจเบื้องต้น  สัมภาษณ์แบบมีโครงสร้างและไม่มีโครงสร้าง  สังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม  การสนทนากลุ่ม  และนำข้อมูลมาวิเคราะห์  เพื่อหาทางที่จะตอบปัญหาตามวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้

          ผลการศึกษาพบว่า ชุมชนบ้านกุดซุยมีเอกลักษณ์จากวัสดุที่ใช้ในการผลิตเครื่องจักสานหวาย และการนำวัสดุทดแทนหวายในท้องถิ่นมาใช้ด้วยการนำต้นซูดซึ่งเป็นพืชตระกูลไม้เถาว์มีอยู่มากบริเวณป่าโคกป่าทามตามหัวไร่ปลายนามาสานแทนหวายช่างผู้ชำนาญในชุมชนสามารถที่จะสานหวายและต้นซูดออกมาได้หลาย Pattern ตามความต้องการของลูกค้า งานสั่งทำแต่ละตัวจะมีเอกลักษณ์เฉพาะไม่เหมือนใคร อย่างไรก็ตามชุดหวายที่ขายดีและเป็นงานประจำที่ต้องผลิตส่งก็คือชุดธรรมมาสพระขั้นตอนการผลิตเฟอร์นิเจอร์หวาย

1.)นำหวายมาปอกผิวออก ( Peeling )2.)นำหวายที่ปอกเปลือกแล้วมาตัดให้ตรง3.)ตัดขนาดตามที่ต้องการ( Cuting)4.)นำหวายที่ตัดขนาดตามที่ต้องการแล้วมาขัดด้วยกระดาษทรายให้ผิวเกลี้ยงและกลมสำหรับหวายที่มีลักษณะเป็นเส้นตรง ส่วนหวายที่มีลัฏษณะที่เป็นเส้นโค้ง จะต้องนำมาอบไอน้ำ ( Steam Boiling ) แล้วจึงนำไปดัดโค้ง ( Bening) และตัดขนาดตามที่ต้องการ5.)นำชิ้นส่วนที่เป็นเส้นตรงและเส้นโค้งมาประกอบกัน ( Assembly ) ตามแบบและชนิดของเฟอร์นิเจอร์แต่ละชิ้นโดยยึด้วยตะปู (Nailing) และมัดด้วยผิวหวาย (Rattan Fastening)6.)นำเฟอร์นิเจอร์ที่ประกอบแล้วมาขัดหยาบ (Rough Sanding)7.เผาขนหวายโดยใช้ไฟลน (Burning)8.ขัดละเอียด (Final Sanding)ตกแต่ง9.)พ่นหรือทาสีรองพื้น10.)พ่นสีหรือทาแชลแลคและแลคเกอร์ (Final Coating)

            การต่อยอดภูมิปัญญาในการพัฒนาผลิตภัณฑ์เครื่องจักรสานหวายจากวัสดุธรรมชาติและวัสดุทดแทน เชิงพาณิชย์เพื่อส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ในภาคอีสาน พบว่าหวายวัสดุธรรมชาติที่ได้รับความนิยมนำมาผลิตเป็นเฟอร์นิเจอร์และของตกแต่งบ้าน หลายยุคหลายสมัย เมื่อนำมาผสมผสานกับงานดีไซน์ที่ได้รับการพัฒนาให้มีรูปแบบทันสมัยนิยม ยิ่งเพิ่มเสน่ห์ให้กับงานหวายมากยิ่งขึ้น แต่ยังคงเน้นประโยชน์ใช้สอยเป็นหลัก โดยเฉพาะการนำงานหวายเข้ามาตกแต่งภายในบ้าน ควรเป็นรูปแบบของ"หวายแท้ " ซึ่งเป็นวัสดุธรรมชาติที่มีความแข็งแรงทนทาน มีอายุการใช้งานที่ยาวนาน แต่ขึ้นอยู่กับการใช้งานที่ต้องใช้ให้ถูกประเภท เช่นไม่ใช้วางของหนักๆ หรือปล่อยให้เฟอร์นิเจอร์หวายแท้ตากแดดตากฝน ซึ่งสิ่งเหล่านี้จะทำให้อายุของงานหวายแท้สั้นลง หวายแท้ ไม่เหมาะกับแสงแดดและสภาพอากาศภายนอกบ้าน ดังนั้นจึงมีผู้ผลิตคิดค้นวัสดุเพื่อใช้แทนหวายแท้ นั่นคือหวายเทียม ที่ผลิตจาก Polyethylene (PE) ซึ่งเป็นวัสดุที่ใช้แทนหวายแท้ในการนำมาผลิตเฟอร์นิเจอร์ ด้วยมีความแข็งแรง ทนทาน มีความยืดหยุ่นสูง และที่สำคัญคือทนต่อทุกสภาพอากาศ

โดยข้อสรุปต่าง ๆ ที่ได้กล่าวมานี้สามารถนำมาสร้างเป็นข้อกำหนดหรือขอบเขต เพื่อที่จะนำมาใช้เป็นกรอบแนวคิดในการออกแบบและสร้างรูปแบบผลิตภัณฑ์ใหม่ ๆ ให้เกิดขึ้นที่ตรงตามเป้าหมายที่วางไว้การออกแบบเป็นการทำให้เกิดรูปทรงใหม่ขึ้นที่มีความสัมพันธ์กับความงามทางด้านศิลปะการออกแบบผลิตภัณฑ์ต้องคำนึงถึงหลักการต่อไปนี้

1. หน้าที่ใช้สอย  (Function)


2. ความปลอดภัย  (Safety) 


3. ความแข็งแรง  (Construction)


4. ความสะดวกสบายในการใช้  (Egonomics)


5. ความสวยงามน่าใช้  (Aesthetics  or  Scale  Appeal)