ภาวะการเปลี่ยนแปลง: เครื่องปั้นดินเผาบ้านวังถั่ว จ.ขอนแก่น สู่การสร้างสรรค์งานทัศนศิลป์

บทคัดย่อ

โครงการวิจัยเชิงสร้างสรรค์ ภาวะการเปลี่ยนแปลง: เครื่องปั้นดินเผาบ้านวังถั่ว จ.ขอนแก่น สู่การสร้างสรรค์งานทัศนศิลป์ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการผลิตเครื่องปั้นดินเผาบ้านวังถั่วแบบดั้งเดิม ศึกษาสภาพปัจจุบันในการประกอบอาชีพ และสร้างสรรค์ผลงานทัศนศิลป์ โดยมีแรงบันดาลใจจากการเปลี่ยนแปลงด้านรูปแบบและกระบวนการผลิตเครื่่องปั้นดินเผาบ้านวังถั่ว ซึ่งจะสะท้อนให้เห็นถึงการปรับตัวของชุมชน จากการประกอบอาชีพที่อาศัยการผลิตเชิงอุตสาหกรรมมากขึ้นเนื่องจากภาวะทางเศรษฐกิจในสังคมส่งผลกระทบต่อภูมิปัญญาการผลิตเครื่องปั้นดินเผาแบบดั้งเดิม ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงและการปรับปรนทางวัฒนธรรมอยู่ไม่น้อยในหลายๆกรณี เศรษฐกิจของสังคมดูเหมือนว่าจะเป็นตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดขบวนการปรับปรุงแก้ไขเชิงวัฒนธรรมเกิดขึ้น (สนิท สมัครการ, 2542) สิ่งเหล่านี้ถูกนำมาสู่การวิเคราะห์เชิงเปรียบเทียบเพื่อหาข้อแตกต่าง ชาญนรงค์ พรรุ่งโรจน์ (2548 อ้างจาก ประยูร อุลุชาฏะ, 2526) เพื่อตีความด้านเนื้อหาสู่แนวคิดในการสร้างสรรค์ผลงานทัศนศิลป์  จากการศึกษาข้อมูลทั้งในรูปแบบ เอกสาร งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง และลงพื้นที่ภาคสนาม ศึกษาภูมิปัญญาการผลิตเครื่องปั้นดินเผาของ บ้านวังถั่ว แบบดั้งเดิม และศึกษาภาวะการเปลี่ยนแปลงภูมิปัญญาเครื่องปั้นดินเผาบ้านวังถั่ว ศึกษาพบว่าการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นได้แก่ ประการที่หนึ่ง รูปแบบและขบวนการผลิต มีหน่วยงานต่างๆเข้ามาให้ความช่วยเหลือและพัฒนาเทคโนโลยีด้านการผลิตจนถึงปัจจุบันทำให้ได้ผลิตภัณฑ์รูปแบบใหม่และได้ปริมาณมากกว่า ที่เกิดจากเครื่องมือสมัยใหม่ เช่นเครื่องนวดไฟฟ้า แป้นหมุนไฟฟ้า เตาเผาซึ่งมีหลายขนาด เป็นต้น ประการที่สองคือการตลาด ปัจจุบันการตลาดของชุมชนได้รับการแก้ไข เนื่องจากการพัฒนาขบวนการผลิต ทำให้สามารถผลิตงานเพื่อรองรับตลาด ทำให้เกิดเป็นกระบวนการปรับตัวเกิดการเปลี่ยนแปลงทางภูมิปัญญาการผลิตเครื่องปั้นดินเผา  เป็นการผลิตเพื่อปริมาณ ทำตามคำสั่งลูกค้า รูปทรงจึงเกิดการเปลี่ยนแปลงไปจากเดิม ดังนั้นผู้วิจัยได้หยิบยกประเด็นเหล่านี้มาสู่กระบวนการสร้างสรรค์งานทัศนศิลป์ เพื่อถ่ายทอดถึงภาวะการเปลี่ยนแปลงผ่านผลงานศิลปกรรมภายใต้ความงามทางสุนทรียศาสตร์ (ศุภชัย สิงห์ยะบุตร, 2543) ในรูปแบบผลงานเครื่องปั้นดินเผาร่วมสมัยด้วยการใช้ทฤษฎีสัญญะวิทยา เพื่อสร้างตัวแทนของรูปทรงในการสื่อความหมายที่ปรากฏอยู่ในความการกระทำคิดของมนุษย์ อันถือเป็นทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่รอบตัวของเรา สัญลักษณ์อาจจะได้แก่ ภาษา รหัส สัญญาณ เครื่องหมาย สู่การหยิบยืมรูปทรงมาใช้ในผลงาน เช่นหินดุ ไม้แปร แทนค่าภูมิปัญญาการผลิตเครื่องปั้นดินเผาแบบดั้งเดิม หยิบยืมรูปทรงที่เกิดจากการทำซ้ำ เช่น พิมพ์ปูนปลาสเตอร์หรือแม่พิมพ์ ใช้เป็นตัวแทนความเป็นระบบการผลิตซ้ำ โดยนำสองส่วนนี้มาผนวกกัน สร้างสรรค์รูปทรงด้วยทฤษฎีองค์ประกอบศิลปะ และทฤษฎีสุนทรียศาสตร์ ในรูปแบบผลงานประติมากรรมเครื่องเคลือบดินเผาและวัสดุผสมเพื่อสื่ออารมณ์ความรู้สึกถึงภาวะการเปลี่ยนแปลงการแทนที่ระหว่างวัสุดเก่า-ใหม่ในรูปทรง ความผิดเพี้ยนของรูปทรง การอยู่ผิดที่ผิดทางของวัสดุ สิ่งเหล่านี้นำมาสู่ความรู้สึกถึงการแปลเปลี่ยนทางภูมิปัญญาแบบดั้งเดิมในสภาวะปัจจุบัน