“ลาวดำเนินทราย” การเปลี่ยนแปลงที่ยังธำรงไว้ซึ่งเอกลักษณ์และคุณค่าในตัวเอง

บทคัดย่อ

            เพลงลาวดำเนินทราย เป็นผลงานการประพันธ์ของจ่าเผ่นผยองยิ่ง (โคม) ซึ่งได้ประพันธ์ไว้แต่เพียงทางขับร้อง ต่อมาพระยาประสานดุริยศัพท์ (แปลก ประสานศัพท์) ได้คิดทางดนตรีขึ้นใช้สำหรับขับร้อง    และบรรเลง ซึ่งเป็นเพลงอัตราจังหวะ 2 ชั้น สำเนียงลาว หน้าทับสองไม้ (ลาว)

           มีการนำเพลงลาวดำเนินทราย ไปปรับปรุงเป็นรูปแบบต่างๆ คือ 1) ประเภทเพลงไทยแบบแผน ได้แก่ เพลงลาวดำเนินทรายทางเปลี่ยน โดยหลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) และเพลงไทยดำเนินดอย พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี 2) ประเภทเพลงไทยสมัยนิยม ได้แก่ เพลงดำเนินทราย และเพลงดำเนินทราย ในรูปแบบสังคีตสัมพันธ์ โดยครูเอื้อ สุนทรสนาน เพลงสัญญาสวาท โดยครูพยงค์ มุกดา และเพลงคืนพิศวาส โดยครูสมาน กาญจนะผลิน  บทความเรื่องนี้ผู้เขียนได้ทำการศึกษาท่วงทำนองเพื่อหาจุดแตกต่างให้เกิดความเข้าใจอย่างแท้จริงในเพลงลาวดำเนินทราย ที่นำไปปรับปรุงเป็นรูปแบบต่าง ๆ โดยมุ่งเน้นที่เพลงไทยสมัยนิยมเป็นสำคัญ

           การปรับปรุงอย่างเพลงไทยแบบแผนยังคงจารีตของเพลงไทยไว้ทุกประการ ส่วนการปรับปรุงเป็นเพลงไทยสมัยนิยม ปรับตามทางบรรเลงเป็นเพลงเนื้อเต็ม ที่แตกต่างกันพบว่าส่วนใหญ่จะปรับเพิ่มจังหวะและทำนองในท่อนที่ 2 ยกเว้นเพลงดำเนินทราย ในรูปแบบสังคีตสัมพันธ์เท่านั้นที่คงทำนองตามต้นฉบับการบรรเลงของดนตรีไทย

            จากการนำท่วงทำนองเพลงลาวดำเนินทราย ไปปรับปรุงในรูปแบบต่างๆที่หลากหลาย ย่อมเป็นตัวชี้วัดที่สนับสนุนความนิยมของเพลง อันแสดงให้เห็นถึงคุณค่าความงดงามในเชิงดุริยางคศิลป์ของเพลงลาวดำเนินทราย ได้อย่างดีที่สุด