การประเมินผลการจัดการขยะอิเล็กทรอนิกส์ในเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก ของประเทศไทย

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ประเมินผลการจัดการขยะอิเล็กทรอนิกส์จากชุมชนในเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก (EEC) จังหวัดฉะเชิงเทรา ชลบุรี และระยอง ตามแบบจำลองซิปป์-ไอ และ 2) เสนอแนวทางที่เหมาะสมในการจัดการขยะอิเล็กทรอนิกส์จากชุมชนใน EEC จำนวนผู้ให้ข้อมูลสำคัญ 27 คน เลือกแบบเฉพาะเจาะจง ได้แก่ ผู้บริหารและนักวิชาการที่กำหนดโยบายและแผน กำกับ และดูแลการจัดการขยะอิเล็กทรอนิกส์จากหน่วยงานของภาครัฐและรัฐวิสาหกิจ ทั้งส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค และส่วนท้องถิ่น รวมทั้งผู้ปฏิบัติงานในโรงงานผลิตและโรงงานคัดแยกหรือรีไซเคิลขยะอิเล็กทรอนิกส์ภายในนิคมอุตสาหกรรม ใน EEC 3 จังหวัด โดยการสัมภาษณ์เชิงลึกด้วยแบบสอบถามกึ่งโครงสร้าง และวิเคราะห์ข้อมูลใช้การวิเคราะห์เนื้อหา และจับกลุ่มประเด็น
ผลการวิจัยพบว่า 1) องค์การบริหารส่วนจังหวัดระยองเท่านั้นที่รวบรวมขยะอิเล็กทรอนิกส์ชุมชนจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) ต่าง ๆ ไว้ที่ศูนย์กำจัดขยะมูลฝอยรวมแบบครบวงจร จังหวัดระยอง และส่งไปกำจัดยังสถานที่กำจัดของเอกชนได้ โดยประชาชนเข้าใจว่าการคัดแยกขยะอิเล็กทรอนิกส์เป็นหน้าที่ของ อปท. และ อปท. มีการสร้างแรงจูงใจกับประชาชนให้ตระหนักในการคัดแยกขยะอิเล็กทรอนิกส์ และได้ร่วมมือกับภาคเอกชนในขั้นตอนการรวบรวม ซึ่งปัจจุบันมีจุดรวบรวมของเสียอันตรายจากชุมชนในทุกชุมชน แต่ยังพบการทิ้งขยะมูลฝอยทั่วไปปะปน การปนเปื้อนของโลหะหนักในดิน น้ำผิวดินและใต้ดิน และปัญหากลิ่นเหม็นรบกวนจากโรงงานคัดแยกและรีไซเคิลที่ไม่ถูกต้อง และช่วยให้มีอาสาสมัครพิทักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมหมู่บ้าน เกิดการสร้างงานและรายได้ให้กับร้านรับซื้อของเก่าในพื้นที่ และ 2) แนวทางการจัดขยะอิเล็กทรอนิกส์จากชุมชนใน EEC ให้มีประสิทธิภาพมากขึ้น อาทิ ผลักดันให้มีศูนย์รวมรวมของเสียอันตรายชุมชนระดับจังหวัด เพิ่มความถี่การประชาสัมพันธ์ผ่านสื่อสังคมต่าง ๆ อย่างต่อเนื่องเกี่ยวกับจุดรวบรวม กำหนดวันและเวลาในการเก็บรวบรวม และเพิ่มจุดรวบรวมในสถานประกอบการภาคเอกชนให้มากขึ้น เช่น ร้านสะดวกซื้อ ห้างสรรพสินค้า สถานีบริการน้ำมัน และสถานศึกษา เป็นต้น