พุทธนวัตกรรมการพัฒนาวัคซีนทางสังคมเพื่อเสริมสร้างภูมิคุ้มกันสุขภาวะแบบองค์รวมของผู้สูงอายุกลุ่มเปราะบางรองรับโรคอุบัติใหม่และโรคอุบัติซ้ำในชุมชน พื้นที่เสี่ยงจังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาศักยภาพการจัดการวัคซีนทางสังคม 2) พัฒนาวัคซีนทางสังคมสำหรับผู้สูงอายุ และ 3) นำเสนอพุทธนวัตกรรมวัคซีนทางสังคมสำหรับเสริมสร้างภูมิคุ้มกันสุขภาวะของผู้สูงอายุกลุ่มเปราะบาง เครื่องมือที่ใช้คือ แบบสอบถาม แบบสัมภาษณ์เชิงลึก และการสนทนากลุ่ม กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ ได้แก่ 1) กลุ่มผู้สูงอายุในพื้นที่ จำนวน 250 คน และ 2) กลุ่มผู้ทรงคุณวุฒิจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง จำนวน 20 คน รวบรวมข้อมูลและวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยโปรแกรมคอมพิวเตอร์สำเร็จรูป วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา  

          ผลการวิจัยพบว่า 1) ศักยภาพการจัดการวัคซีนทางสังคมโดยรวมอยู่ในระดับปานกลาง เมื่อพิจารณาจำแนกตามรายด้าน โดยเรียงลำดับจากค่าเฉลี่ยมากไปหาน้อยดังนี้ ด้านการสร้างชุมชนที่รู้สึกสงบ ด้านการสร้างชุมชนที่รู้สึกปลอดภัย ด้านการสร้างชุมชนที่เข้าใจให้โอกาส ด้านการใช้สายสัมพันธ์ในชุมชน ด้านการใช้ศักยภาพของชุมชน และด้านการสร้างสังคมที่รู้สึกมีความหวัง ตามลำดับ 2) การพัฒนาวัคซีนทางสังคมสำหรับผู้สูงอายุ ควรจัดพื้นที่สร้างสิ่งแวดลอมในชุมชนที่เอื้อใหเกิดความปลอดภัยและเหมาะสม ยกระดับความเข้มข้นของกฏระเบียบและมาตรการชุมชนโดยบังคับใช้อย่างจริงจัง ส่งเสริมให้ผู้สูงอายุสามารถจัดการอารมณ์ ความเครียด ความกังวล เพื่อทำใจให้ตระหนักแต่ไม่ตระหนกได้อย่างมีสติ เสริมสร้างความหวังให้มีพลังเชิงบวกในการดูแลตนเองและครอบครัวพร้อมที่จะต่อสู้กับปัญหา 3) พุทธนวัตกรรมวัคซีนทางสังคมสำหรับผู้สูงอายุกลุ่มเปราะบาง ได้แก่ 3.1) ด้านสุขภาวะทางร่างกาย ควรมุ่งเน้นพัฒนาความสัมพันธ์ของชีวิตทางร่างกายกับสิ่งแวดล้อมทางกายภาพที่เกี่ยวข้องกับสถานการณ์ โควิด 3.2) ด้านสุขภาวะทางสังคม ควรปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตในสังคมให้มีขันติธรรม คืออดทนต่อการกักตัวอยู่กับบ้านต่อเนื่องเป็นเวลานาน  3.3) ด้านสุขภาวะทางจิต ควรฝึกสติด้วยหลักสติปัฏฐานโดยใช้เป็นเครื่องมือในการรู้ทันจิตรู้ทันอารมณ์ของตนเอง ให้คลายความยึดถือตามหลักอุเบกขาธรรมและรู้จักการใช้ชีวิตแบบไม่ประมาท และ 3.4) ด้านสุขภาวะทางปัญญา ควรประยุกต์ใช้ปัญญาธรรมพิจารณารู้เท่าทันเหตุการณ์ที่มากระทบไม่ว่าดีหรือร้าย รู้จักพิจารณาคัดกรองข่าวสารด้วยปัญญาไม่เชื่อง่ายตามหลักกาลามสูตร และฝึกอบรมให้รู้เข้าใจสิ่งทั้งหลายตามความเป็นจริง