แนวทางการมีส่วนร่วมขององค์กรชุมชนและเอกชนในการดูแลผู้กระทำผิด เพื่อหันเหผู้กระทำความผิดออกจากกระบวนการยุติธรรม

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัญหาและอุปสรรคต่อการมีส่วนร่วมขององค์กรชุมชนและเอกชน ในการจำแนก คัดกรอง การพัฒนาพฤตินิสัย การเตรียมความพร้อมก่อนปล่อย และการติดตามหลังปล่อย รวมถึงการช่วยเหลือสงเคราะห์ผู้พ้นโทษ ประเด็นหลักของการวิจัย คือ เพื่อถอดบทเรียนกระบวนการทำงานของเรือนจำในประเทศไทยทบทวนมาตรการ กลไกที่เกี่ยวข้องกับการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของชุมชนและองค์กรเอกชนเพื่อหันเหผู้กระทำผิดออกจากกระบวนการยุติธรรม โดยใช้กระบวนการวิจัยเชิงคุณภาพ ประกอบด้วย การวิจัยเอกสาร และการวิจัยภาคสนามด้วยการออกแบบสอบถามผู้ต้องขัง การสัมภาษณ์เชิงลึก ระดับผู้บริหารและผู้ปฏิบัติงานในกระบวนการยุติธรรม การจัดประชุมกลุ่มสนทนากลุ่ม การรับฟังความคิดเห็น รวมจำนวน 400 คน ผลการวิจัยพบว่า ปัจจุบันการจำแนก คัดกรองในการเตรียมความพร้อมก่อนปล่อย ไม่สัมพันธ์กับการช่วยเหลือสงเคราะห์ผู้พ้นโทษ จำเป็นต้องสร้างกลไกที่เกี่ยวข้องกับการเตรียมความพร้อมก่อนปล่อย โดยให้องค์กรชุมชนและเอกชนได้เข้ามามีส่วนร่วม ตั้งแต่การสืบเสาะข้อมูลชุมชนของผู้ต้องขังที่ใกล้ได้รับการปล่อยตัว ในการนำมาแยกกลุ่มอาชีพเพื่อฝึกทักษะอาชีพเตรียมความพร้อมก่อนปล่อยที่เหมาะสมแต่ละราย และตรงกับกลุ่มอาชีพหลังการปล่อยตัวได้  ดังนั้น การสนับสนุนและส่งเสริมการฝึกอบรมการพัฒนาความรู้ เพิ่มทักษะด้านกลุ่มอาชีพที่ผ่านการวิเคราะห์ของคณะกรรมการเตรียมความพร้อมก่อนปล่อย โดยการแนะแนวให้คำปรึกษา จึงเป็นอีกกระบวนการหนึ่งในการจำแนก การพัฒนาพฤตินิสัย เพื่อเตรียมความพร้อมก่อนปล่อยสู่สังคม ตามกลุ่มอาชีพที่ได้ฝึกอบรม จึงจำเป็นอย่างมากที่หน่วยงานส่วนกลาง ส่วนภูมิภาค และส่วนท้องถิ่นต้องสร้างการเข้าถึงสวัสดิการและช่วยเหลือสงเคราะห์ เพื่อให้ผู้พ้นโทษและครอบครัวได้รับการติดตาม ดูแล และช่วยเหลือจากหน่วยในระดับท้องถิ่น โดยคณะผู้วิจัยได้ถอดบทเรียนให้จัดตั้งในลักษณะเครือข่ายเป็นศูนย์ยุติธรรมชุมชน ศูนย์คุมประพฤติภาคประชาชน เพราะเป็นหน่วยระดับในระดับชุมชน ซึ่งการพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้พ้นโทษจะเป็นผลสำเร็จได้จะต้องอาศัยความร่วมมือและการบูรณาการของทุกส่วนราชการ องค์กรชุมชน และองค์เอกชนซึ่งเป็นหน่วยงานที่ใกล้ชิดกับผู้พ้นโทษ ดำเนินการติดตาม ดูแลและให้ความช่วยเหลือจึงมีความเป็นไปได้และเหมาะสมมากที่สุด เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่อผู้พ้นโทษ