กระบวนทัศน์แคนลายแม่บทของนายสมบัติ สิมหล้า

บทคัดย่อ

          ดนตรีพื้นบ้านภาคอีสานเป็นดนตรีที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่แตกต่างไปจากดนตรีพื้นบ้านภาคอื่น ๆ องค์ประกอบที่สำคัญของดนตรีพื้นบ้านภาคอีสานมีจังหวะตั้งแต่ช้า ปานกลางและเร็ว มีทำนอง หรือที่เรียกว่า “ลาย”  และมีการประสานเสียงที่เกิดขึ้นภายหลังจากการบรรเลงหรือการร้องลักษณะทำนองเดียว เครื่องดนตรีที่ถือว่าเป็นเอกลักษณ์ของดนตรีพื้นบ้านภาคอีสานที่สำคัญ คือ แคน ซึ่งมีเอกลักษณ์เฉพาะในการบรรเลง  อีกทั้งยังเป็นเครื่องดนตรีชิ้นเอกของนายสมบัติ สิมหล้า ผู้ซึ่งเป็นศิลปินมรดกอีกสาน
          งานวิจัยเรื่องกระบวนทัศน์แคนลายแม่บทของนายสมบัติ สิมหล้า เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ
มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาชุดความคิดแคนลายแม่บทของนายสมบัติ สิมหล้า ผ่าน 3 ช่วงเวลา ได้แก่
1) ช่วงปี พ.ศ. 2535-2544 2) ช่วงปี พ.ศ. 2545-2554 3) ช่วงปีพ.ศ. 2555-2565 ประกอบด้วย 6 ลาย ได้แก่ ลายใหญ่ ลายน้อย ลายเซ ลายสุดสะแนน ลายโป้ซ้าย และลายสร้อย และเพื่อศึกษาปรากฏการณ์ทางดนตรีผ่านมุมมองแคนลายแม่บทของนายสมบัติ สิมหล้า ในการสร้างสรรค์การบรรเลงแคนที่แสดงให้เห็นถึงทักษะ บทบาทและหน้าที่ การรับรู้ ในการอธิบายถึงพัฒนาการของทำนอง เทคนิคการบรรเลง การศึกษากระบวนทัศน์แคนลายแม่บทของนายสมบัติ สิมหล้านี้ เป็นงานวิจัยที่มุ่งอธิบายพัฒนาการทางดนตรี และปรับใช้ให้เข้ากับบริบททางสังคม ผ่านปรากฏการณ์ทางดนตรีที่เกิดขึ้นของนายสมบัติ สิมหล้า
          ผลการวิจัยพบว่า การบรรเลงแคนของนายสมบัติ สิมหล้า มีลักษณะการบรรเลงที่มีเอกลักษณ์เฉพาะ ซึ่งนายสมบัติ สิมหล้า มีความสามารถพิเศษในด้านทักษะการจดจำเรื่องราวได้อย่างแม่นยำ เป็นผู้มีโสตประสาทในการรับฟังดีเยี่ยม  เทคนิคการบรรเลงด้วยวิธีการต่าง ๆ ของนายสมบัติ สิมหล้า นั้น ผ่านการวิเคราะห์ สังเคราะห์ ด้วยความรู้และประสบการณ์ของนายสมบัติ สิมหล้า จนตกผลึกเป็นเทคนิคที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะในการบรรเลงแคนอย่างเป็นระบบ มีแบบแผน มีประสิทธิภาพ และเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวางตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน