รูปแบบและคุณค่าพิธีกรรมการบูชาในประเพณีการทำบุญ พระธาตุนาดูน จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

          งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ในการวิจัย คือ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดทฤษฎีการบูชาพระธาตุเจดีย์ในพระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา และพิธีกรรมการบูชาพระธาตุนาดูน 3) เพื่อเสนอรูปแบบและคุณค่าพิธีกรรมการบูชาในประเพณีการทำบุญพระธาตุนาดูน จังหวัดมหาสารคาม การวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งได้ผู้วิจัยศึกษาค้นคว้าข้อมูลทางพระไตรปิฎก อรรถกถา เอกสาร ตำราและงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง ตลอดทั้งมีการลงพื้นที่ภาคสนามเพื่อเก็บข้อมูลโดยการสัมภาษณ์ และนำข้อมูลมาวิเคราะห์แล้วนำเสนอผลการวิจัยเชิงพรรณนา ผลการวิจัยพบว่า
         การบูชา หมายถึง พฤติกรรมที่แสดงถึงความเคารพนับถือหรือสักการะบุคคลผู้ทรงคุณธรรม เช่น พระพุทธเจ้า พระสงฆ์ และพระธรรมวินัย อันเป็นสิ่งที่ทรงคุณค่าต่อชีวิตเป็นการบูชาที่แสดงออกถึงความศรัทธาในสิ่งที่ตนเคารพนับถือ ด้วยสิ่งของบ้าง ด้วยการแสดงออกบ้าง การบูชา มี 2 ประการคือ อามิสบูชา และปฏิบัติบูชา   
         พระธาตุนาดูนมีประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน ทั้งทางหลักฐานทางโบราณคดี ลักษณ์พุทธศิลป์ จังหวัดมหาสารคามจากหลักฐานที่สำคัญได้มีมนุษย์อยู่อาศัยมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ประมาณ 3,300 ปีมาแล้ว ซึ่งพิธีกรรมของชาวอำเภอนาดูนที่มีต่อองค์พระธาตุพบว่ามีพิธีสำคัญ คือ 1) พิธีกรรมทางพราหมณ์ ได้แก่ พิธีกรรมบวงสรวง พิธีกรรมบวงสรวงบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์พิธีกรรมสูตรขวัญกุ้มข้าวใหญ่ พิธีกรรมบ๋าหรือบนบาน พิธีกรรมปงหรือแก้บน พิธีกรรมขอขมา 2) พิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา ได้แก่ พิธีสรงน้ำพระธาตุ พิธีเวียนเทียน พิธีปฏิบัติธรรมบูชาพระธาตุ พิธีเปลี่ยนผ้าห่มพระธาตุ
          รูปแบบพิธีการบูชาในประเพณีการทำบุญพระธาตุนาดูนนั้นแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ การบูชาแบบปฏิบัติบูชา การบูชาแบอามิสบูชา คุณค่าประเพณีการบูชาพระธาตุนาดูนในด้านความงาม ผู้วิจัยนั้นแบ่งออกเป็น 2 คือ ความงามภายใน เป็นความงามที่แสดงออกถึงกิริยามารยาทอันประกอบด้วยศีลธรรม และความงามภายนอก เป็นความงามในด้านกิจกรรมที่แสดงออกถึงวัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่นจนเป็นที่ประจักษ์ต่อผู้ที่มาร่วมงานนมัสการพระธาตุประจำปี ตลอดทั้งความเป็นเอกลักษณ์ในด้านการแต่งกาย