วิธีการรำเพลงเชิด เพลงเสมอในการแสดงละครรำ

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา (1) ความเป็นมา บทบาท ความสำคัญของรำเพลงเชิด รำเพลงเสมอ  (2) วิธีการรำและความสัมพันธ์ของการรำในบทเรียนกับละครรำ  งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ  ผู้ให้ข้อมูล คือ ผู้ถ่ายทอด 8 คน นักเรียน 70 คน ศิลปินแห่งชาติ ผู้เชี่ยวชาญ และอาจารย์นาฏศิลป์ดนตรีของสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์และสำนักการสังคีต  เครื่องมือ ได้แก่ แบบสัมภาษณ์และแบบสังเกต  วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา และการเคลื่อนไหวร่างกาย

ผลการวิจัยพบว่า  (1) รำเพลงเชิดและรำเพลงเสมอมีมาตั้งแต่สมัยอยุธยา  มีบทบาทสำคัญในพิธีไหว้ครูโขนละคร  โดยรำเพลงเชิด เพื่อถวายเครื่องสังเวยและส่งครูกลับ แต่ไม่มีการรำเพลงเสมอ รวมทั้งในละครรำก็มีการรำเพลงเชิด เพลงเสมอในการเดินทางเกือบทุกเรื่อง จึงต้องบรรจุไว้ในหลักสูตรนาฏศิลป์  (2) ความสัมพันธ์ของการรำในบทเรียนกับละครรำ   วิธีการรำเพลงเชิดในบทเรียน เป็นการเดินทางไกล เน้นวิ่งวนไปมา  ส่วนละครรำนำไปใช้ 4 ความหมาย ได้แก่ 1) เดินทางไกล   วิ่งวนไปมา   2) ยกทัพ  วิ่งเคลื่อนเป็นกระบวนทัพ   3) รบ  นำแต่ทำนองเพลงมาประกอบการรำ   4) ไล่ติดตาม  รำคู่วิ่งไล่ตามกัน   ส่วนวิธีการรำเพลงเสมอในบทเรียน  ใช้เดินทางใกล้ เน้นเดินขึ้นและถอยลงตามไม้เดิน 5  ไม้ลา 4  ในละครรำก็เช่นกัน แต่เปลี่ยนท่ารำหรือทิศทางตามบทบาท   ทำนองจังหวะเพลงเชิด กำหนดแบบแผน แต่ยืดหยุ่นโดยบรรเลงให้สั้นหรือยาวได้ตามความต้องการ  ส่วนเพลงเสมอ เป็นแบบแผนตายตัว ต้องรำตามนี้ ไม่สามารถเปลี่ยนแปลงได้