ระบบอุปถัมภ์กับภาพสะท้อนในสังคมไทย

บทคัดย่อ

เมื่อเอ่ยถึง คำว่า “ระบบอุปถัมภ์” ในสังคมไทยยุคปัจจุบันแล้ว เป็นที่เชื่อได้ว่า คำๆ นี้เป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายในวงสังคม โดยรับรู้ในบริบทที่ค่อนไปในทางลบ กล่าวคือ เป็นระบบช่วยเหลือ เอื้อเฟื้อต่อพวกพ้อง แต่หลักคิดระบบอุปถัมภ์ดังกล่าวที่เกิดขึ้นในสังคมไทย ได้นำพามาซึ่งความเสื่อมถอยในหลากหลายมิติ โดยเฉพาะยิ่งต่อมิติการเอื้อประโยชน์ต่อพวกพ้อง ซึ่งนิยมเกิดขึ้นจากการอาศัยอำนาจของผู้ดำรงตำแหน่งทางการเมือง หรือแม้แต่ข้าราชการประจำ ส่งผลให้ระบบอุปถัมภ์กลายเป็นปัจจัยที่เป็นสะพานเชื่อมไปสู่กระบวนการ “ทุจริต” ด้วยทางหนึ่งอย่างปฏิเสธมิได้ การสร้างความรับรู้ต่อพลเมืองไทย โดยเฉพาะต่อเยาวพลเมือง ถึง “ระบบอุปถัมภ์” จึงเป็นสิ่งที่จำเป็นยิ่ง สาเหตุที่ผู้เขียนใช้คำว่า “จำเป็นยิ่ง” นั้นเพราะ ระบบอุปถัมภ์ได้แทรกซึมลุกลามไปทุกวงการในสังคมไทย ไม่เว้นแม้กระทั่งวงการศึกษา วงการเมืองท้องถิ่น หรือวงการทางศาสนา จนมีคำกล่าวที่ว่า “การอุปถัมภ์เป็นเรื่องปกติในสังคมไทย” หากนักวิชาการปล่อยผ่านในการสร้างการรับรู้ถึงมหันตภัยของระบบอุปถัมภ์นี้เสียแล้ว คุณภาพของพลเมืองย่อมถดถอยเป็นเงาตามตัวไปด้วยเช่นเดียวกัน ด้วยเหตุปัจจัยข้างต้น ผู้เขียนในฐานะนักวิชาการทางด้านสังคมศาสตร์ จึงมิอาจละเลยต่อเรื่องดังกล่าวได้ จึงจัดทำบทความวิชาการฉบับนี้ขึ้น เพื่อสื่อสารสร้างการรับรู้ถึงระบบอุปถัมภ์ แม้การดำเนินการครั้งนี้จะเป็นเพียงฟันเฟืองชิ้นเล็กๆ แต่นั้นก็เป็นความภาคภูมิใจยิ่งที่ผู้เขียนมุ่งหมายให้ก่อเกิดเป็นประโยชน์มหาชนสืบไป