การฟื้นฟูชุมชนตึกแถวร้อยปีสู่อาคารนิทรรศการแห่งใหม่ของพิพิธภัณฑ์ชุมชนเจริญไชย ย่านเยาวราช กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

การเติบโตของเมืองใหญ่ได้นำไปสู่การพัฒนาระบบขนส่งสาธารณะ ส่งผลให้เกิดการซ้อนทับระหว่างระบบสาธารณูปโภคใหม่และบริบทเมืองเดิมอย่างเลี่ยงไม่ได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการขยายเส้นทางรถไฟฟ้าใต้ดินสายสีน้ำเงินเข้าสู่ย่านเยาวราช ส่งผลให้เจ้าของกรรมสิทธิ์ต้องถูกเวนคืนพื้นที่บางส่วนของตึกแถวประวัติศาสตร์ชุมชนเจริญไชย ชุมชนเก่าแก่ของชาวไทยเชื้อสายจีน ก่อให้เกิดความไม่มั่นคงให้แก่คนในชุมชน ด้วยเหตุนี้ ชุมชนได้ร่วมมือกันจัดตั้ง “พิพิธภัณฑ์บ้านเก่าเล่าเรื่อง” เพื่ออนุรักษ์และเผยแพร่วัฒนธรรมรวมถึงประวัติศาสตร์ท้องถิ่น แม้ว่าผ่านพ้นช่วงวิกฤตการณ์มาแล้วนั้น แต่ชุมชนยังคงเผชิญกับความไม่แน่นอนในอนาคต ประกอบกับพิพิธภัณฑ์มีพื้นที่จำกัดในการจัดแสดงข้อมูลประวัติศาสตร์ และตึกแถวโดยรอบขาดการบำรุงรักษาที่เหมาะสม งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์ในการฟื้นฟูชุมชนเจริญไชย โดยออกแบบปรับปรุงสภาพแวดล้อมชุมชน และการวางผังสถาปัตยกรรมสำหรับพิพิธภัณฑ์ชุมชนแห่งใหม่ บนพื้นที่ว่างที่เชื่อมต่อขยายจากพิพิธภัณฑ์เดิม นำไปสู่เกณฑ์ในการออกแบบ ได้แก่ (1) การออกแบบสถาปัตยกรรมใหม่ในพื้นที่ที่มีบริบททางประวัติศาสตร์ (2) การกำหนดรูปทรงทางสถาปัตยกรรม และ (3) การออกแบบพื้นที่จัดแสดงเชิงประสบการณ์ในพื้นที่จำกัด ตลอดจนข้อสรุปการออกแบบพิพิธภัณฑ์ชุมชนที่สะท้อนการเชื่อมโยงระหว่างปัจจุบันและอดีต ผ่านการแสดงเรื่องราวความทรงจำและอัตลักษณ์ชุมชน เช่น การพับกระดาษไหว้เจ้าและประเพณีไหว้พระจันทร์ โดยรักษาลักษณะเฉพาะของอาคารเก่าและใหม่ การเลือกใช้วัสดุ รูปทรง และสีที่แตกต่างจากบริบททางประวัติศาสตร์ พร้อมการออกแบบนิทรรศการ เพื่อเป็นแนวทางในการพัฒนาพิพิธภัณฑ์ชุมชนและการอนุรักษ์อาคารตึกแถวชุมชนเจริญไชย สะท้อนประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมชุมชนชาวจีนเก่าแก่ สืบสานวิถีชีวิตให้ปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงในปัจจุบันและอนาคต