ศิลปะ การสื่อสาร และวัฒนธรรมในภาพยนตร์สั้นอีสาน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Quality Research) ร่วมกับการวิจัยเชิงปริมาณ (Qualitative Research) มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจ (Exploratory) 1) รูปแบบหรือแนวเรื่อง (Genre)และเนื้อหาหรือแก่นเรื่อง (Theme) 2) ปัจจัย ลักษณะ รหัส (Code) และความหมาย (Meaning)สำคัญในมิติด้านศิลปะ มิติด้านการสื่อสาร และมิติด้านวัฒนธรรมที่ปรากฏในภาพยนตร์สั้นอีสาน  โดยใช้หลักการและทฤษฎีสัญศาสตร์ (Semiotics Theory) ที่เกี่ยวข้องด้านภาพยนตร์เป็นกรอบแนวคิดการวิจัย ใช้วิธีการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) และการวิเคราะห์ตัวบท (Textual Analysis)  โดยใช้ผลงานภาพยนตร์สั้นอีสานกลุ่มตัวอย่างจำนวนทั้งหมด 30 เรื่อง ผ่านการประเมินความสอดคล้องตรงตามเนื้อหา(IOC) จากผู้เชี่ยวชาญการวิจัยและสื่อ มีค่าความเชื่อมั่นที่ระดับค่าเฉลี่ย 0.89 และเครื่องมือวิจัย คือ แบบวิเคราะห์ข้อมูล  ที่ผ่านการประเมินความสอดคล้องตรงตามเนื้อหา (IOC) มีค่าความเชื่อมั่นที่ระดับค่าเฉลี่ย 0.97   

ผลการวิจัย พบว่า ภาพยนตร์สั้นอีสาน มี 1) แนวเรื่อง (Genre) คือ แนวชีวิต (Drama) มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 56.6  2) มีแก่นเรื่อง (Theme) คือ สะท้อนปัญหาครอบครัว มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 33.3

ภาพยนตร์สั้นอีสานในมิติทางศิลปะ พบว่า มีปัจจัย ลักษณะ รหัสและความหมายสำคัญ คือ 1) ด้านตัวแสดง มีการใช้ตัวแสดงสำคัญ คือ ชาวบ้าน มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 76.6 และ 2) ด้านบทบาทการแสดงสำคัญที่ปรากฏ คือ บทบาทการใช้โทรศัพท์มือถือและคอมพิวเตอร์ เพื่อการถ่ายทอดประเด็นของเรื่องราวมากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 33.3 โดยพบว่า ปัจจัยสำคัญ คือ นักแสดงและการแสดงยังขาดทักษะหรือมีทักษะการแสดงไม่มากพอต่อการแสดงอย่างสมบทบาท  3) ด้านการถ่ายทำ พบว่า มีการใช้กรอบภาพแบบระยะใกล้ (CU) มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 43.3,  4) ใช้มุมกล้องแบบระดับต่ำกว่าสายตา(Low Angle Shot) เพื่อให้เกิดภาพเชิงศิลปะได้อย่างน่าสนใจ มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 23.3,  5) ด้านเทคนิคการถ่ายภาพมีการใช้การถ่ายภาพแบบย้อนแสง เพื่อถ่ายทอดความงามและความหมายเชิงศิลปะ มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 10 และ 6) ด้านการตัดต่อ พบว่า มีการใช้การตัดต่อแบบคัตชนคัต (Cut) มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 86.6

ภาพยนตร์สั้นอีสานในมิติทางการสื่อสาร พบว่า มีปัจจัย ลักษณะ การสร้างรหัสและความหมายสำคัญเพื่อถ่ายทอดความหมายตามประเด็นในเรื่องราวในระดับพื้นผิวหรือแบบเรียบง่าย สามารถเข้าใจได้โดยง่าย ไม่ต้องตีความซับซ้อน ผ่านทางการถ่ายทำและเทคนิคทางกล้อง ดังนี้ 1) ผ่านการใช้ระยะภาพแบบภาพใกล้ (CU) มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 43.3,  2) ใช้มุมกล้องแบบระดับต่ำกว่าสายตา (Low Angle Shot) มากที่สุด คิดเป็นร้อยละ 23.3,  และ 3) มีการใช้บทสนทนาเป็นภาษาอีสาน พบมากที่สุดถึงร้อยละ 93.3 รองลงมา คือ ใช้บทสนทนาเป็นภาษาไทยภาคกลาง ร้อยละ 66.6  และยังพบว่า มีการใช้ปัจจัย ลักษณะ การสร้างรหัสและความหมายสำคัญ ในมิติทางศิลปะร่วมกันกับมิติทางการสื่อสาร ผ่านทางการใช้ระยะภาพและมุมกล้องอีกด้วย

ภาพยนตร์สั้นอีสานในมิติทางวัฒนธรรม พบว่า ปัจจัย ลักษณะ รหัสและความหมายที่ใช้แสดงถึงอัตลักษณ์วัฒนธรรมอีสาน คือ 1) เสียง (Sound) ในลักษณะของ 1.1) บทสนทนาภาษาอีสาน มากที่สุดถึง ร้อยละ 93.3,  1.2) เสียงแคน มากถึง ร้อยละ 33.3, และ 1.3) เสียงดนตรีและเพลงอีสาน ร้อยละ 30 โดย เสียงบทสนทนาภาษาอีสาน เป็นปัจจัยหลักที่มีบทบาทสำคัญอย่างมากในการบ่งชี้อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมอีสานในภาพยนตร์สั้นอีสาน