การวิเคราะห์ปัจจัยที่ส่งผลต่อการนำนโยบายการจัดการความรู้ สู่การปฏิบัติของโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา สังกัดสำ�นักงาน คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน An Analysis of Factors Affecting the Implementation of a Knowledge Management Policy of Secondary Schools under

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ ๑) วิเคราะห์ระดับการนำนโยบายการจัดการความรู้สู่การปฏิบัติ ของโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ๒) วิเคราะห์ปัจจัย ที่ส่งผลต่อการนำนโยบายการจัดการความรู้สู่การปฏิบัติของโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา สังกัดสำนักงาน คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน และ ๓) นำเสนอแนวทางในการพัฒนาการดำเนินงานของโรงเรียน ระดับมัธยมศึกษา ด้านนโยบายการจัดการความรู้ให้ประสบความสำเร็จยิ่งขึ้น มีโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา เป็นหน่วยในการวิเคราะห์ สุ่มกลุ่มตัวอย่างแบบหลายขั้นตอน ได้จำนวน ๓๓๕ โรงเรียน ภายใต้ความ ดูแลของ ๔๒ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา (สพม.) ตัวแปรที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ ประกอบ ด้วย ตัวแปรระดับโรงเรียน และตัวแปรระดับ สพม. ผู้ให้ข้อมูลในการวิจัยคือ ผู้บริหารโรงเรียนจำนวน ๓๓๕ คน และครูผู้สอนที่อยู่ในโรงเรียนระดับมัธยมศึกษา จำนวน ๖๓๗ คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยคือ แบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูลพื้นฐานด้วยสถิติบรรยาย วิเคราะห์ความแปรปรวนพหุนาม (Multivariate analysis of variance: MANOVA) วิเคราะห์ปัจจัยพหุระดับด้วยโปรแกรม Mplus และวิเคราะห์เนื้อหา จากการสนทนากลุ่มสรุปเป็นแนวทางในการพัฒนาการดำเนินงานตามนโยบาย

ผลการวิจัยพบว่า ๑) โรงเรียนระดับมัธยมศึกษามีการนำนโยบายการจัดการความรู้สู่การปฏิบัติ อยู่ในระดับปานกลาง ทั้งภาพรวม ( X = 3.16) และรายด้าน ( X อยู่ระหว่าง ๓.๑๐ ถึง ๓.๒๓) ๒) ภูมิภาค ที่ตั้งและขนาดของโรงเรียนที่แตกต่างกันส่งผลต่อการนำนโยบายการจัดการความรู้สู่การปฏิบัติของ โรงเรียนระดับมัธยมศึกษา โดยภาพรวมโรงเรียนที่มีขนาดใหญ่กว่าจะมีระดับการปฏิบัติที่มากกว่าโรงเรียน ที่มีขนาดเล็กกว่า และโรงเรียนที่ตั้งอยู่ในเขตภาคกลางมีการปฏิบัติมากที่สุด ( X = 3.48) ส่วนโรงเรียนที่ ตั้งอยู่ในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีการปฏิบัติน้อยที่สุด ( X = 2.97) ๓) ชุดปัจจัยในระดับโรงเรียนและ ชุดปัจจยั ระดบั สพม.สามารถทำนายหรอื อธบิ ายการนำนโยบายการจดั การความรสู้ กู่ ารปฏบิ ตั ขิ องโรงเรยี นระดบั มธั ยมศกึ ษาไดร้ อ้ ยละ ๖๖.๘ และ ๙๐.๘ ตามลำดับ โดยปัจจัยภายนอกองค์การที่สำคัญที่สุดในทั้ง ระดับโรงเรียนและระดับ สพม. คือ ด้านลักษณะและทรัพยากรนโยบาย และปัจจัยภายในองค์การที่สำคัญ ที่สุด คือ ด้านลักษณะผู้บริหารองค์การ ๔) สำหรับแนวทางในการพัฒนาการดำเนินงานของโรงเรียน มี ๒ ประการ คือ ๑) จัดตั้งสำนักงานการจัดการความรู้ภายในหน่วยงานทั้งในระดับสำนักงานคณะกรรมการ การศึกษาขั้นพื้นฐาน สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา และโรงเรียน ๒) จัดการอบรมเชิงปฏิบัติการ ที่มุ่งเน้น การฝึกปฏิบัติและประเมินผลการอบรมจากชิ้นงานที่ได้ นอกจากนี้ยังมีข้อเสนอแนะให้ สพม. และโรงเรียน ปรับปรุงปัจจัยภายในองค์การให้เอื้อต่อการจัดการความรู้เพิ่มมากขึ้นในทุกด้าน

The purposes of this research were: 1) to analyze the level of implementation of a knowledge management policy of secondary schools under the Off ice of Basic Education Commission; 2) to analyze the factors affecting implementation of a knowledge management policy of secondary schools under the Off ice of Basic Education Commission; and 3) to suggest a set of guidelines to develop management approaches of secondary schools for implementation of a knowledge management policy. Units of analysis were secondary schools. A multi–stage stratif ied random sampling was used to identify 335 secondary schools under 42 off ices of secondary education service. Variables consisted of two-level variables: School-level variables and Off ice of Secondary Education Service (OSES)–level variables. The sample population included in the study were 335 administrators and 637 teachers of secondary schools. Research instruments were questionnaires. Data were analyzed using descriptive statistics as well as Multivariate analysis of variance (MANOVA), an analysis of Multi–Level factors by Mplus program and content analysis for the focus group discussion to f ind out some guidelines for policy implementation

The research f indings were as follows. 1) The levels of implementation of a knowledge management policy for secondary schools were rated moderate in the whole picture ( X = 3.16) and in each aspect ( X = 3.10 to 3.23). 2) The differences in terms of location and size of schools had effects on the implementation of a knowledge management policy of secondary schools. Over all, larger schools had a higher level of practice than the smaller ones. Schools located in the central region had the highest mean of practice ( X = 3.48), while schools located in the northeast had the lowest mean of practice( X = 2.97). 3) The variables at the school and OSES levels could be accounted for the implementation of a knowledge management policy of secondary schools at the percentage of 66.8% and 90.8%, respectively. The policy and resources were the most important external factors at both the school and OSES levels. The most important internal factors were administrators. 4) There were 2 main guidelines for the development of operations on Km policy of the secondary schools: 1) To establish an off ice in charge of knowledge management at the national, OSES and school levels; and 2) to arrange a set of workshops and training programs, equipped with result or product-based evaluation. In addition, both OSES and schools needed to improve the internal factors supporting all aspects of knowledge management.