มาตรการทางกฎหมายในการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้บริโภค เพื่อการลดคาร์บอนฟุตพรินต์ของวงจรชีวิตบรรจุภัณฑ์

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับการมีส่วนร่วมของผู้บริโภคเพื่อการลดคาร์บอนฟุตพรินต์ของวงจรชีวิตบรรจุภัณฑ์ 2. เพื่อศึกษาหลักการ แนวคิดและหลักกฎหมายสิ่งแวดล้อมระหว่างประเทศ กฎหมายต่างประเทศ และกฎหมายไทยที่เกี่ยวข้องกับการลดคาร์บอนฟุตพรินต์ในวงจรชีวิตบรรจุภัณฑ์ และ 3. เพื่อเสนอมาตรการทางกฎหมายในการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้บริโภคเพื่อการลดคาร์บอนฟุตพรินต์ของวงจรชีวิตบรรจุภัณฑ์ เป็นวิจัยเชิงคุณภาพ โดยใช้วิธีการศึกษาวิจัยจากการค้นคว้าตัวบทกฎหมาย หนังสือคำอธิบายกฎหมายที่เกี่ยวข้อง คำพิพากษาศาลฎีกา บทความทางวิชาการ วิทยานิพนธ์ เอกสารงานวิจัย ข้อมูลจากอินเตอร์เน็ต แล้วนำข้อมูลที่รวบรวมได้จากเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง มาวิเคราะห์แบบเชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ปัญหาทางกฎหมายเกี่ยวกับการมีส่วนร่วมของผู้บริโภคเพื่อการลดคาร์บอนฟุต พรินต์ของวงจรชีวิตบรรจุภัณฑ์ พบว่า ประเทศไทยยังไม่มีกฎหมายส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้บริโภคเพื่อการลดคาร์บอนฟุตพรินต์วงจรชีวิตบรรจุภัณฑ์ มีเพียงการนำหลักการขยายความรับผิดชอบของผู้ผลิตและหลักการขยายความรับผิดชอบของผู้บริโภคแบบภาคสมัครใจมาบรรจุไว้ในแผนปฏิบัติการด้านการจัดการขยะของประเทศ ฉบับที่ 2 (พ.ศ. 2565-2570) ซึ่งแผนดังกล่าวไม่มีสถานะเป็นกฎหมายแต่อย่างใด 2) การศึกษาหลักการ แนวคิดและหลักกฎหมายสิ่งแวดล้อมระหว่างประเทศ กฎหมายต่างประเทศและกฎหมายไทยที่เกี่ยวข้องกับการลดคาร์บอนฟุตพรินต์ในวงจรชีวิตบรรจุภัณฑ์ พบว่า จากปัญหาสิ่งแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจึงมีข้อตกลงระหว่างประเทศให้ภาคีสมาชิกกรอบอนุสัญญาว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ร่วมมือกันสร้างความเป็นกลางทางคาร์บอนและการลดคาร์บอนสุทธิเป็นศูนย์เพื่อบรรลุเป้าหมายการพัฒนาอย่างยั่งยืน โดยเปลี่ยนความรับผิดชอบจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและประชาชนที่ต้องจ่ายค่าธรรมเนียมการจัดการขยะและของเสียไปเป็นความรับผิดชอบของผู้ผลิตตามหลักการประเมินคาร์บอนฟุตพรินต์ของผลิตภัณฑ์ ตั้งแต่การออกแบบ การผลิต การจัดส่งสินค้า การเก็บรวบรวม การใช้ซ้ำ การรีไซเคิล การนำมาใช้เป็นพลังงาน การกำจัดของเสียและขยะบรรจุภัณฑ์ และ 3) การเสนอมาตรการทางกฎหมายในการส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้บริโภคเพื่อการลดคาร์บอนฟุตพรินต์ของวงจรชีวิตบรรจุภัณฑ์ พบว่ามาตรการทางกฎหมายที่มุ่งส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้บริโภคด้วยการใช้ระบบการคืนเงินมัดจำ โดยการเรียกเก็บเงินมัดจำเพียงเล็กน้อยรวมเข้ากับราคาของผลิตภัณฑ์ และจะคืนเงินให้แก่ผู้บริโภคเมื่อนำภาชนะบรรจุภัณฑ์หรือผลิตภัณฑ์นั้น ๆ มาส่งคืน ณ จุดที่ระบบ EPR กำหนดไว้ ทั้งนี้ เพื่อเป็นการส่งเสริมให้ผู้บริโภคมีความตระหนักและมีความรับผิดชอบต่อการบริโภคด้วยการคัดแยก เก็บรวบรวม การนำกลับเข้าสู่กระบวนการรีไซเคิลที่มีประสิทธิภาพ ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของผู้บริโภคเพื่อการลดคาร์บอนฟุตพรินต์ของวงจรชีวิตผลิตภัณฑ์ เพื่อใช้เป็นแนวทางในการพัฒนากฎหมายสำหรับการผลิตและการบริโภคอย่างยั่งยืน