ตำนานนาคขอบวชสู่การสร้างสรรค์การแสดงนาฏศิลป์พื้นบ้านอีสานสร้างสรรค์ ชุดอุปสัมปทานาคา ศรัทธาธรรม

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาตำนานนาคขอบวช และ 2. เพื่อสร้างสรรค์ผลงานทางด้านนาฏศิลป์พื้นบ้านอีสานสร้างสรรค์ เป็นการวิจัยแบบเชิงคุณภาพ มีเครื่องมือการวิจัย คือ แบบสัมภาษณ์ โดยมีกลุ่มเป้าหมายในการวิจัย คือ พระฐานทัตโต วัดขุนพรหมดำริ (วัดบ้านอุปราช) ตำบลท่าสองคอน อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม ที่มาจากการเลือกแบบเจาะจง แล้วนำข้อมูลที่รวบรวมได้จากแบบสัมภาษณ์และเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องมาวิเคราะห์แบบเชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ตำนานนาคขอบวช มีตำนานที่เล่ากัน ว่ามีนาคตนหนึ่งมีนามว่า มุจลินท์ มีความเลื่อมใสในพระพุทธศาสนาจึงได้แอบแปลงกายมาเป็นมนุษย์ขึ้นมาขอเข้าลาสิกขาบทกับพระพุทธเจ้า ระหว่างที่พญานาคมุจลินทล์ได้นั่งทำสมาธิ เผลอหลับลืมตัวร่างจึงได้คืนกลับสู่สภาพของพญานาค หลังจากพระพุทธเจ้าได้ทราบจึงไม่สามารถทำพิธีลาสิกขาบทให้กับพญานาคมุจลินทล์ได้พญานาคมุจลินท์จึงได้ร้องขอฝากชื่อไว้กับพระพุทะเจ้า กล่าวว่า ต่อไปภายข้างหน้าหากแม้มีมนุษย์ผู้ใดที่จะลาสิกขาบท ข้าพเจ้าขอให้องค์สัมมาสัมพุทธเจ้าทำพิธีเตรียมตัวจะขอบวชนั้นมีชื่อเรียกว่า “นาค” เพื่อเป็นบุญกุศลให้แก่สรรพสิ่งบนโลกใบนี้ที่ไม่มีโอกาศได้สวามิภักดิ์ต่อพระพุทธศาสนา จึงเป็นที่มาของประเพณี การขานนาค หรือ บวชนาค และ 2) สร้างสรรค์ผลงานทางด้านนาฏศิลป์พื้นบ้านอีสานสร้างสรรค์ ชุด อุปสัมปทานาคา ศรัทธาธรรม โดยประกอบไปด้วยการประพันธ์เนื้อร้อง ทำนองเพลงขึ้นใหม่ การออกแบบเครื่องแต่งกาย เพื่อสื่อให้เห็นเความเป็นรูปธรรม โดยใช้สื่อการแสดงเล่าเรื่องตำนานนาคขอบวช