ปรางค์กู่กุดรังกับการประดิษฐ์สร้างประเพณีจากเรื่องเล่าท้องถิ่น

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาประวัติและความเป็นมาของประเพณีสรงกู่ (ปรางค์กู่กุดรัง) และ 2. เพื่อศึกษาความเปลี่ยนแปลงของประเพณีสรงกู่ (ปรางค์กู่กุดรัง) เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีเครื่องมือการวิจัย คือ แบบสัมภาษณ์ และแบบสังเกตโดยมีกลุ่มเป้าหมายในการวิจัย คือ ปราชญ์ท้องถิ่น 5 ท่าน ผู้นำชุมชน 3 ท่าน ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องกับประเพณีพิธีกรรม 10 ท่าน ที่มาจากการเลือกแบบเจาะจง แล้วนำข้อมูลที่รวบรวมได้จากแบบสัมภาษณ์และเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องมาวิเคราะห์ในเชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ปรางค์กู่กุดรังหรือกู่กุดรัง เป็นเพียงชื่อเรียกของสถานที่ซึ่งเกิดจากจินตนาการของคนในชุมชนเนื่องจากสถานที่แห่งนี้ไม่ปรากฏร่องรอยของโบราณวัตถุสถานที่เกี่ยวเนื่องกับ กู่ เช่น กู่สันตรัตน์ กู่บัวมาศ กู่บ้านเขวา และอีกหลายๆแห่งในจังหวัดมหาสารคาม เป็นเพียงแต่สถานที่ซึ่งคนในชุมชนเชื่อกันตามตำนาน/เรื่องเล่าท้องถิ่นเพียงเท่านั้น จากความเชื่อดังกล่าวนี้เองทำให้ในทุก ๆ ปี ชุมชนจะจัดงานสรงน้ำขึ้นเพื่อเป็นการขอให้ชุมชนอยู่เย็นเป็นสุข ไม่มีภยันตรายเกิดขึ้นกับชุมชน และ 2) ประเพณีสรงกู่กุดรังหรือปรางค์กู่กุดรัง ก่อนทศวรรษที่ 2530 จะจัดขึ้นหลังจากบุญสงกรานต์โดยชุมชนจะกำหนดวันที่พร้อม และจะนัดหมายกันไปทำบุญและทำพิธีสรง ในอดีตเรียกบุญนี้ว่า บุญสรงเจ้าปู่ห้วยกุดรัง หลังทศวรรษที่ 2530 การส่งเสริมจากภาครัฐทำให้บุญสรงเจ้าปู่ห้วยกุดรัง เปลี่ยนชื่อเป็นประเพณีสรงกู่ (ปรางกู่กุดรัง) รวมไปถึงการเรียกชื่อสถานที่ใหม่ว่า ปรางค์กู่กุดรัง ด้วยเช่นกัน