แนวคิดและหลักเกณฑ์ในการกำหนดขอบเขตของกฎหมายอาญา

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้ ต้องการศึกษากฎหมายอาญาเป็นข้อบังคับของรัฐที่จำกัดสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ซึ่งผู้ที่ฝ่าฝืนจะถูกลงโทษ จึงเป็นกฎหมายที่มีสภาพบังคับรุนแรงที่สุดทั้งในแง่ของตัวผู้กระทำความผิด บุคคลที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับผู้กระทำความผิด และสังคมโดยรวม แม้ว่ารัฐจะมีอำนาจบัญญัติกฎหมายตามทฤษฎีสัญญาประชาคม (Social Contract) ที่ประชาชนยินยอมพร้อมใจกันยกอำนาจให้รัฐ เพื่อให้รัฐเป็นตัวแทนในการทำหน้าที่ดูแลรักษาความสงบเรียบร้อย โดยยินยอมที่จะจำกัดเสรีภาพของตนเองบางประการที่จะกระทำการหรือไม่กระทำการบางอย่างที่จำเป็นต่อการรักษาความสงบเรียบร้อยของสังความส่วนรวมก็ตาม แต่ก็ใช่ว่ารัฐจะสามารถบัญญัติกฎหมายโดยเฉพาะกฎหมายอาญาได้ตามอำเภอใจ เพราะการที่รัฐจะกำหนดให้พฤติกรรมใดเป็นความผิดอาญาจะต้องมีความสัมพันธ์กับหลักศีลธรรม จารีตประเพณี และความคิดเห็นของสังคมโดยรวมต่อความน่าตำหนิของการกระทำ ความเป็นอันตรายหรือผลกระทบต่อสังคม วัตถุประสงค์ของการลงโทษ แนวคิดเรื่องการป้องกันอาชญากรรม และมาตรการทางอาญาที่นำเสนอผ่านทางตัวแทนของประชาชน ดังนั้นหากรัฐจะกำหนดพฤติกรรมใด้ให้เป็นความผิดอาญานอกจากจะต้องคำนึงถึงสิ่งต่าง ๆ ดังที่กล่าวมาแล้ว รัฐยังจะต้องคำนึงถึง แนวคิด หรือทฤษฎีที่เกี่ยวกับการกำหนดขอบเขตของกฎหมายอาญา เช่น หลักความยุติธรรม หลักคณาธิปไตย (Anarchistic Principle) หลักความเป็นทางการ (Formalistic Principle) หลักความเป็นอันตราย (Harm Principle) หลักปิตาธรรม (Legal Paternalism) หลักศีลธรรมของสังคม (Legal Moralism) และหลักอรรถประโยชน์นิยม (Utilitarianism Principle) บทความวิชาการนี้ จึงมุ่งศึกษาถึงขอบเขตอำนาจของรัฐในการที่จะจำกัดเสรีภาพของประชาชน ในการที่จะกำหนดให้พฤติกรรมใดเป็นความผิดอาญา ว่ามีปัจจัยหรือหลักเกณฑ์ใดบ้างที่จะต้องนำมาพิจารณาประกอบในการกำหนดขอบเขตของกฎหมายอาญา และจากการศึกษาพบว่า ในการที่รัฐจะกำหนดให้การกระทำหรือไม่กระทำการใดเป็นความผิด ไม่สามารถใช้แนวคิด ทฤษฎี หรือหลักการใดหลักการหนึ่ง แต่เพียงหลักการเดียว แต่จะต้องนำหลักการต่าง ๆ มาใช้เสริมซึ่งกันและกัน นอกจากนี้ยังจะต้องคำนึงถึงปัจจัยอื่น ๆ เช่น การมีข้อตำหนิทางศีลธรรม สภาวะจิตใจของผู้กระทำความผิด ความน่าตำหนิของการกระทำ ความเป็นอันตรายต่อสังคม วัตถุประสงค์ของการลงโทษ การป้องกันอาชญากรรม ความคิดเห็นของสังคมโดยรวม และผลกระทบต่อการใช้มาตรการทางอาญา มาใช้เป็นเกณฑ์ในการกำหนดขอบเขตของกฎหมายอาญาด้วย เพื่อรักษาสมดุลของสิทธิเสรีภาพของประชาชนกับความสงบเรียบร้อยของสังคม เพราะหากรัฐกำหนดความผิดอาญามากเกินความจำเป็น จะก่อให้เกิดภาวะกฎหมายอาญาเฟ้อ ซึ่งส่งผลกระทบต่อทั้งปัจเจกบุคคล กระบวนการยุติธรรม และ สังคม