ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นกับกระบวนการสร้างชุมชนนวัตกรรมบทสังเคราะห์งานวิจัยของมหาวิทยาลัยราชภัฏ 18 แห่ง ช่วงปี 2566-ปัจจุบัน

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 1. เพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจในวิธีการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น และ 2. เพื่อให้เห็นความสำคัญของวิธีการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ที่นำไปสู่การสร้างชุมชนนวัตกรรม เป็นการวิจัยแบบเชิงคุณภาพ โดยการศึกษาจากเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง แล้วนำข้อมูลที่รวบรวมได้จากเอกสารต่าง ๆ มาวิเคราะห์แบบเชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับวิธีการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นกับกระบวนการสร้างชุมชนนวัตกรรม ในช่วงปี 2566-ปัจจุบัน นั้น มีความสัมพันธ์และเกี่ยวข้องกับนโยบายของรัฐบาลที่เรียกว่า “ซอฟต์พาวเวอร์” (Soft Power) หรืออำนาจแห่งความสร้างสรรค์ เพื่อสรรสร้างเศรษฐกิจ-สังคมของประเทศไทย ที่ด้านหนึ่งมุ่งเน้นการสร้างรายได้และยกระดับเศรษฐกิจฐานรากของคนในชุมชนท้องถิ่น อีกด้านหนึ่งคือการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ ให้สามารถปรับตัวอย่างเท่าทันกับสถาณการณ์ความเปลี่ยนแปลงเศรษฐกิจ-สังคมในปัจจุบัน โดยเฉพาะการดำเนินโครงการวิจัยของมหาวิทยาลัยราชภัฏทั้ง 18 แห่ง ทั่วประเทศ ที่ได้รับทุนสนับสนุนงานวิจัยจาก หน่วยบริหารและจัดการทุนด้านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) ได้ปฏิบัติการค้นหารากของทุนทางวัฒนธรรม ด้วยวิธีการทางประวัติศาสตร์ท้องถิ่น (Local History) นำทุนทางวัฒนธรรมในชุมชนท้องถิ่นมาพัฒนาต่อยอดและสร้างสรรค์ขึ้นใหม่ ให้เกิดมูลค่าและคุณค่าในมิติของการจัดตลาดทางวัฒนธรรม (Cultural Market) ซึ่งประกอบไปด้วยสินค้าที่สร้างสรรค์ขึ้นจากทุนทางวัฒนธรรม เช่น อาหาร เครื่องแต่งกาย สมุนไพร ของที่ระลึก และการบริการต่างๆภายใต้ทุนทางวัฒนธรรม เช่น การนวด-ประคบด้วยสมุนไพร นวัตกรชุมชน การละเล่นพื้นบ้าน และ 2) ความสำคัญของวิธีการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ที่นำไปสู่การสร้างชุมชนนวัตกรรม ระหว่างการดำเนินโครงการวิจัยของมหาวิทยาลัยราชภัฏทั้ง 18 แห่ง ที่นอกจากได้วิธีการและชุดความรู้ประวัติศาสตร์การก่อตั้งชุมชนและรากของทุนทางวัฒนธรรม การจัดตลาดวัฒนธรรมเพื่อสร้างรายได้และยกระดับเศรษฐกิจฐานรากของคนในชุมชนท้องถิ่น ขณะเดียวกันยังเกิดการพัฒนาชุมชนท้องถิ่นในลักษณะที่เรียกว่า “ชุมชนนวัตกรรม” ที่มีจุดเด่นด้านต่าง ๆ ได้แก่ 1) ชุมชนนวัตกรรมด้านคลังความรู้ประวัติศาสตร์ชุมชนและทุนทางวัฒนธรรม กรณีชุมชนบ้านผาบ่อง อำเภอเมือง จังหวัดแม่ฮ่องสอน โดยมีมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่รับผิดชอบ 2) ชุมชนนวัตกรรมด้านหลักสูตรท้องถิ่น “ตีมีดแบบโบราณ” พื้นที่ชุมชนบ้านเมืองเตา อำเภอพยัคฆภูมิ จังหวัดมหาสารคาม โดยมีมหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม เป็นผู้รับผิดชอบ 3) ชุมชนนวัตกรรมด้านความหลากหลายทางพหุวัฒนธรรม พื้นที่วัฒนธรรมแขวงหิรัญรูจี ธนบุรี กรุงเพทมหานคร และ 4) ชุมชนนวัตกรรมด้านการการมีส่วนร่วมและการเกิดสำนึกแบบใหม่ พื้นที่ดำเนินโครงการวิจัยของมหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ และมหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา เป็นต้น