ทฤษฎีฐานรากว่าด้วยการรู้คิดและการปรับตัวของเกษตรกรภายใต้ความแปรปรวนของภูมิอากาศ

บทคัดย่อ

การปรับตัวเป็นการลดความเปราะบางในเชิงวัตถุวิสัยที่กำหนดจากความเสี่ยงและความสามารถในการปรับตัว อย่างไรก็ดี งานวิชาการในปัจจุบันเริ่มให้ความสำคัญกับอิทธิพลด้านจิตวิทยา ซึ่งเชื่อว่าการปรับตัวเป็นผลจากกระบวนการทางจิตวิทยาในการตีความความเสี่ยงและความสามารถในการปรับตัวบนฐานของความจริงเชิงวัตถุวิสัย งานวิจัยนี้อาศัยวิธีวิทยาทฤษฎีฐานรากในการศึกษากระบวนการรู้คิดและเงื่อนไขที่กำหนดการรับรู้ความเสี่ยงและความสามารถในการปรับตัว เพื่อค้นหาและอธิบายแบบแผนการปรับตัวต่อความแปรปรวนของภูมิอากาศ การพัฒนาทฤษฎีอาศัยข้อมูลการสัมภาษณ์กับเกษตรกรที่ปลูกข้าวเป็นหลักนอกเขตชลประทานที่ประสบกับภัยแล้งซ้ำซากในตำบลหนองพระ จังหวัดพิจิตร งานวิจัยพบแบบแผนการปรับตัวของเกษตรกรที่แตกต่างกัน คือ แบบแผนรับมือตามปัญหา แบบแผนซ้ำซาก แบบแผนก้าวหน้า และแบบแผนพลิกผัน แบบแผนเหล่านี้เป็นผลจากเงื่อนไขการรู้คิดเป็นตัวกำหนดวิถีการปรับตัว ได้แก่ ความรู้สึกปลอดภัย ความไม่กล้าเสี่ยง การเปิดรับต่อข่าวสารด้านภูมิอากาศ และความไม่ย่อท้อ ดังนั้น การส่งเสริมการรู้คิดจึงควรสื่อสารข้อมูลความเสี่ยงอย่างครอบคลุม เพื่อให้เกษตรกรตระหนักถึงความเสี่ยงอย่างสมเหตุสมผล รวมถึงนำเสนอวิถีการปรับตัวที่เหมาะสมกับความเสี่ยงในพื้นที่ โดยเน้นถึงผลลัพธ์ที่ช่วยลดผลกระทบอย่างแน่นอน ตลอดจนสนับสนุนด้านความรู้และทักษะ เพื่อส่งเสริมให้เกษตรกรมีภูมิต้านทานต่อผลกระทบ