บทบาทความเชื่อผีปู่ตาบ้านโนนแต้ ตำบลท่าสองคอน อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาสภาพทั่วไปของศาลปู่ตาบ้านโนนแต้ ตำบลท่าสองคอน อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม 2. เพื่อศึกษาความเชื่อและพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับผีปู่ตาในชุมชนบ้านโนนแต้ ตำบลท่าสองคอน อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม และ 3. เพื่อศึกษาบทบาทความเชื่อผีปู่ตาของคนในชุมชนบ้านโนนแต้ ตำบลท่าสองคอน อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม เป็นวิจัยเชิงคุณภาพ มีเครื่องมือการวิจัย คือ แบบสัมภาษณ์ โดยมีกลุ่มเป้าหมาย จำนวน 30 คน ที่มาจากการเลือกแบบเจาะจงทั้งหมด แล้วนำข้อมูลที่รวบรวมได้จากแบบสัมภาษณ์และเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องมาวิเคราะห์ในเชิงเนื้อหา ผลการวิจัยพบว่า 1) ศาลปู่ตาบ้านโนนแต้ ตำบลท่าสองคอน อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม ตั้งอยู่ที่ศาลาหนองบก หมู่ที่ 16 ข้างศาลจะเป็นหนองน้ำชุมชนซึ่งเรียกว่า หนองบก เป็นอาคารไม้ บันไดก่ออิฐปูน 3 ขั้น ภายในศาลปู่ตาไม่ปรากฏรูปปูนปั้นซึ่งเป็นรูปบุคคล มีเฉพาะปูนปั้นรูปสัตว์ต่าง ๆ ที่ชาวบ้านนำมาถวาย เจ้าปู่หนองบก 2) ความเชื่อและพิธีกรรมที่เกี่ยวกับผีปู่ตาบ้านโนนแต้ พบว่าความเชื่อเกี่ยวกับผีปู่ตาบ้านโนนแต้มีความเชื่อ 2 ด้าน คือ การบนบานเพื่อขอให้ประสบความสำเร็จในสิ่งต่าง ๆ และการแก้บน ซึ่งเป็นการเลี้ยงผีปู่ตาเพื่อขอบคุณที่ช่วยให้สำเร็จ โดยมีพิธีเลี้ยงผีปู่ตา คือ พิธีกรรมการเลี้ยงผีปู่ตาประจำปี จัดขึ้นในเดือน 3 ของทุกปี เป็นพิธีกรรมเกี่ยวกับการเสี่ยงทายฝนฟ้าในการทำการเกษตร และเดือน 6 เป็นเลี้ยงทุกวันพุธแรกของเดือน 6 เรียกว่า การเลี้ยงผี และพิธีกรรมการเลี้ยงผีปู่ตาประจำวัน “วันพุธ” เป็นพิธีกรรมการเลี้ยงจากการบนบาน ซึ่งชาวบ้านเลี้ยงทุกวันพุธที่ไม่ตรงกับวันพระตามปฏิทิน และ 3) บทบาทความเชื่อผีปู่ตาของคนในชุมชนบ้านโนนแต้ มี 3 ด้าน คือ (1) บทบาทความเชื่อด้านการเกษตร ด้วยวิถีชีวิตของชาวบ้านโนนแต้ส่วนใหญ่ทำการเกษตรปลูกข้าว ปลูกอ้อย และปลูกมัน ความเชื่อความศรัทธาต่อผีปู่ตาที่ชาวบ้านโนนแต้จึงได้ให้ขจ้ำทำการทำนายและบนบานจากผีปู่ตาขอให้ได้ผลผลิตทางการเกษตรเพิ่มขึ้น และขอให้ฝนตกตามฤดูกาล (2) บทบาทความเชื่อด้านสุขภาพ ชาวบ้านเชื่อว่าถ้ามาอยู่ในการดูแลของฝีปู่ตาจะทำให้มีสุขภาพที่แข็งแรงไม่เจ็บไข้ได้ป่วย พบเจอแต่สิ่งดี ๆ เปลี่ยนมานับถือผีปู่ตา พอถึงช่วงเข้าพรรษาจะมีการนำดอกไม้ธูปเทียนบูชาเพื่อแสดงความเคารพ เรียกว่า ขึ้นของรักษา ทำให้เกิดความสบายใจในการใช้ชีวิต และ (3) บทบาทความเชื่อด้านสังคม เป็นที่ยึดเหนี่ยวทางด้านจิตใจ ทำให้เกิดความเชื่อต่าง ๆ เกิดขึ้น ความเคารพบูชากราบไหว้ผีปู่ตา เป็นพื้นที่ส่วนกลางในการทำกิจกรรมสำคัญต่าง ๆ ของชุมชน