ครอบครัวกับทุนทางสังคม : สถาบันวิจัยพฤติกรรมศาสตร์ (Family and Social capital : Behavioral Science Research Institute)
Abstract
เมื่อปี พ.ศ. 2553 – 2554 ผู้เขียนได้รับเกียรติมอบหมายงานจากสถาบันกิจการสตรีและสถาบันครอบครัวกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ ให้เขียนชุดความรู้เกี่ยวกับการเสริมสร้างครอบครัวเข้มแข็งตามมาตรฐานครอบครัวเข้มแข็งห้าด้าน ซึ่งได้แก่ ด้านสัมพันธภาพ ด้านการทำบทบาทหน้าที่ ด้านการพึ่งตนเอง(เศรษฐกิจ สุขภาพ ข้อมูลข่าวสาร และการเรียนรู้) ด้านทุนทางสังคม และด้านการหลีกเลี่ยงภาวะเสี่ยงและความสามารถทางการปรับตัวในภาวะยากลำบาก ซึ่งทั้งห้าด้านนี้จะไม่สามารถแยกจากกันโดยเด็ดขาด หากจะมีความสัมพันธ์เกี่ยวข้องเชื่อมโยงต่อกันและกัน อย่างไรก็ตามผู้เขียนใคร่เสนอบทความนี้โดยเน้นเฉพาะเรื่องครอบครัวกับทุนทางสังคม ที่มีความสำคัญยิ่ง ในปัจจุบัน และยังมีความเข้าใจผิดคลาดเคลื่อนเป็นอันมากว่าครอบครัวที่ร่ำรวยเงินทองเท่านั้นจะมีโอกาสพัฒนาสู่ความเข้มแข็งได้อย่างยั่งยืน มากกว่าครอบครัวที่มีทุนทางสังคมต่ำ เพราะมีความร่ำรวยเงินทองเป็นปัจจัยป้อนที่สำคัญ ซึ่งข้อนี้สะท้อนให้เห็นความเข้าใจที่ยังไม่ถูกต้องในหลายส่วนของสังคมเรื่อง “ทุนทางสังคม” และต่อมากลายมาติดปากคนทั่วไปในขณะนี้ อีกทั้งยังมีการกล่าวถึงความโชคดีของสังคม บุคคลหรือครอบครัวที่มีต้นทุนทางสังคมสูงและความโชคไม่ดีของสังคม บุคคล หรือครอบครัวที่มีทุนทางสังคมต่ำ และใช้เป็นข้ออ้างในการการกระทำที่ล้มเหลวบางอย่าง ยังให้เด็กหรือเยาวชนที่อยู่ในสังคมและครอบครัวที่มีภาระทุนทางสังคมต่ำพลอยได้รับผลกระทบจากการที่ถูกกล่าวอ้างคล้ายๆ กันเวลาเผชิญกับความล้มเหลวแทนการหาสาเหตุที่แท้จริงเพื่อการปรับปรุงแก้ไข
ดังนั้นคำถามที่ต้องได้รับความกระจ่างเสียตั้งแต่ต้นก็คือ อะไรคือทุนทางสังคม หรือต้นทุนทางสังคม และภาวะทุนทางสังคมนี้สามารถพัฒนาได้หรือไม่ ครอบครัวที่มีต้นทุนทางสังคมต่ำ จะต้องตกอยู่ในสภาวะเช่นนี้ตลอดไปหรือไม่อย่างไร และทำไมความเข้มแข็งของครอบครัวจึงสะท้อนด้วยตัวชี้วัดที่เป็นทุนทางสังคมหรือทำไมมาตรฐานครอบครัวเข้มแข็งจึงเน้นทุนทางสังคมเป็นด้านหนึ่งที่สำคัญของการพัฒนาสถาบันครอบครัว
คำสำคัญ: ทุนทางสังคม ความเข้มแข็งของครอบครัว ประวัติสถาบันวิจัยพฤติกรรมศาสตร์
